Οικονομικοί δολοφόνοι

Αν φύγεις για διακοπές και αφήσεις το σπίτι σου ξεκλείδωτο, ποιος θα φταίει αν σε κλέψουν; Εσύ ή ο κλέφτης;

Πριν μερικούς μήνες είχε πέσει στα χέρια μου το βιβλίο του J.Perkins: "Ημερολόγιο ενός οικονομικού δολοφόνου". Σύμφωνα με τον συγγραφέα δεν φορούν όλοι οι εγκληματίες κουκούλες και τζίν, ούτε είναι αξύριστοι με το περίστροφο στο χέρι. Υπάρχουν και οι άλλοι, οι κουστουμάτοι με τις γραβάτες, που διαμένουν σε πολυτελή ξενοδοχεία και καπνίζουν πανάκριβα πούρα.

Για να δούμε πως περιγράφει τον ρόλο τους ο J.Perkins (σύμφωνα με τα λεγόμενα του, ήταν ένας από αυτούς): "Καθήκον μου ήταν να προβλέπω τα αποτελέσματα μιας επένδυσης δισεκατομμυρίων σε μια χώρα. Συγκεκριμένα, θα έπρεπε να συντάσσω μελέτες που να προβλέπουν την οικονομική ανάπτυξη της χώρας αυτής για τα επόμενα 20 έως 25 χρόνια και να αξιολογώ τις επιπτώσεις που θα έχουν στην οικονομία τα διάφορα έργα...για παράδειγμα σε μια χώρα θα προσφερόταν η ευκαιρία να αποκτήσει ένα σύγχρονο σύστημα ηλεκτροδότησης..εντολή μου ήταν να δείξω ότι ένα τέτοιο σύστημα θα είχε ως αποτέλεσμα οικονομική ανάπτυξη τέτοιου μεγέθους, ώστε να δικαιολογηθεί το δάνειο".

Μερικές παραγράφους πιο κάτω: " σκοπός των έργων αυτών ήταν να αποφέρουν μεγάλα κέρδη στις ανάδοχες εταιρείες και σε κάποιες λιγοστές οικογένειες με επιρροή στις δανειολήπτριες χώρες, εδραιώνοντας ταυτόχρονα την οικονομική εξάρτηση των χωρών αυτών από τις ΗΠΑ και κατά συνέπεια την πολιτική δέσμευση των κυβερνήσεων τους. ΌΣΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ ΤΟΣΟ ΚΑΛΥΤΕΡΑ (δικά μου κεφαλαία)"

Να το κάνουμε λιανά;

Για να εγκριθεί ένα δάνειο που θα χρηματοδοτήσει μια επένδυση θα πρέπει να προηγηθεί μια μελέτη που να δείχνει ότι η απόδοση της επένδυσης είναι τέτοια που να δικαιολογεί την δαπάνη. Η δουλειά του εν λόγω κυρίου -οικονομικού δολοφόνου όπως ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό του- είναι να συντάξει μια έκθεση με παραποιημένα στοιχεία και ένα σωρό παπατζιλίκια μέσα, που να αποδεικνύει το ζητούμενο. Ότι δηλαδή έχουμε να κάνουμε με μια καταπληκτική επένδυση με τεράστιες αποδόσεις που θα δημιουργήσει τόσες θέσεις εργασίας, θα αυξήσει την ζήτηση τόσο και ένα σωρό άλλες ψευτιές.

Φυσικά, οι πολιτικοί έχουν κάθε κίνητρο να δεχθούν κάτι τέτοιο. Αφού βραχυπρόθεσμα, αύξηση των δημοσίων δαπανών σημαίνει οικονομική ευημερία (διορίζουμε στο δημόσιο, τονώνουμε την τοπική ζήτηση σε διάφορες περιοχές κτλ). παίρνουν και το κατιτίς τους βεβαίως...

Το κλειδί που πρέπει να καταλάβουμε σε όλη την ιστορία είναι ότι πρέπει να ΥΠΕΡΕΚΤΙΜΗΘΕΙ Η ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ (καθήκον του οικ. δολοφόνου). Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί ο αυξημένος δανεισμός άλλωστε.

Σας θυμίζει κάτι αυτή η ιστορία;

Μου είναι δύσκολο να πιστέψω ότι τα χρήμα που κατευθύνθηκε στην Ελλάδα τόσα χρόνια, ήταν τόσο ηλίθιο χρήμα που δεν έβλεπε που πήγαινε. Είναι δύσκολο να πιστέψω ότι ο μέσος κουτοπόνηρος μουστακαλής Ελληνάρας δούλευε ψιλό γαζί τόσο καιρό τους κουστουμάτους. Πιο πιθανό είναι οι κουστουμάτοι να παρατηρούσαν τι συνέβαινε και να περίμεναν υπομονετικά. Πλέον, το καρέ του άσσου είναι στα δικά τους χέρια.

Ότι έγινε, έγινε όμως. Το ζήτημα είναι να μην αφήσουμε ξανά το σπίτι ξεκλείδωτο (εδώ ξεκινάν οι δικές μας ευθύνες), όπερ έστι μεθερμηνευόμενον:

α) Έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου. Πρέπει να αρχίσουμε να παράγουμε. Δείτε γύρω σας...όλοι δικηγόροι, οικονομολόγοι, δημόσιοι υπάλληλοι, συμβολαιογράφοι...κανείς δεν παράγει τίποτε! Αυτό πρέπει να αλλάξει τάχιστα. Πρέπει να παράγουμε και να εξάγουμε μέρος της παραγωγής, έτσι μόνο δημιουργείτε πλούτος. Δύο δρόμοι υπάρχουν: είτε ο αποπληθωρισμός (συνταγή ΔΝΤ) που σημαίνει ρίχνουμε μισθούς για να μειωθεί το κόστος παραγωγής  για να γίνουν πιο ανταγωνιστικά τα προϊοντα μας, είτε εξαυλώνουμε την γραφειοκρατία και τη διαφθορά (πάλι με σκοπό την μειώση του κόστους αλλά αυτή την φορά την πληρώνουν οι πραγματικοί φταίχτες). Σε διαρθωτικό επίπεδο, χρειαζόμαστε κίνητρα να πιάσει ο Έλληνας την αξίνα και να αφήσει το στυλό.

β) Δημοσιονομικό έλλειμμα. Εσείς στο νοικοκυρίο σας αφήνετε τα έξοδα > έσοδα; Το κράτος γιατί να το κάνει; Τα πράγματα είναι απλά εδώ. Αύξηση των εσόδων είναι πολύ δύσκολη δίχως οικονομική ανάπτυξη (την φοροδιαφυγή ξεχάστετε την, αν μπορούσαν θα τους είχαν πιάσει ήδη), άρα πάμε μειώση των εξόδων. Πρακτικά σημαίνει μειώση της σπατάλης σε όλα τα επίπεδα και... συγγνώμη αλλά κάποιοι άχρηστοι, κομματικά βαλμένοι υπάλληλοι δίχως αντικείμενο εργασίας πρέπει να πάρουν πόδι. Πολλοί θα σκεφθούν: τι θα κάνουν αυτοί; που θα βρουν δουλειά; κτλ. Δεκάρα δεν δίνω, ας τα σκέφτονταν αυτά όταν κόλλαγαν αφίσες, τώρα δρόμο.

Τουλάχιστον την επόμενη φορά, ας βρει ο κλέφτης την πόρτα διπλοκλειδωμένη.

Αιφνιδιάστε τις αγορές!

Τα προβλήματα της Ελληνικής οικονομίας είναι γνωστά τοις πάσι εδώ και καιρό. Παρόλαυτα, όλοι ξαφνικά τα θυμήθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες όπου η χώρα βρέθηκε στο στόχαστρο μιας λυσαλλέας και ενορχηστρωμένης χρηματοοικονομικής και επικοινωνιακής επίθεσης.


Ξεχάστηκαν τα subprimes, οι ατελειώτες αλλαξοκωλίες των hedge funds, τα άπλυτα των τραπεζών, οι ασφαλιστικές πολυεθνικές που ενώ κατέρρεαν τα στελέχη τους οργάνωναν πανάκριβα πάρτυ με τα χρήματα των φορολογουμένων, το όργιο της Lehman brothers, οι πυραμίδες του Madoff..τα ξεχάσαμε όλα, ενώ μέχρι και το yahoo σηκώνει πρωτοσέλιδα περί του Ελληνικού χρέους! Ρε σεις θα μας τρελάνετε; Δεν κοιτάτε τα χάλια σας που οι ΗΠΑ χρωστάνε στους σχιστομάτηδες μέχρι και τα σώβρακα τους;; Έγινε ξαφνικά παγκόσμιο πρόβλημα μια χώρα που το ΑΕΠ της παίζει να είναι το 0,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ;;

Να λοιπόν που ξαφνικά βρεθήκαμε στο καναβάτσο...Και όχι μόνο αυτό αλλά σε πολλούς ξύπνησε και το μαζοχιστικό! Σου λέει καλά να πάθουμε, τέτοιοι που είμαστε. Ας έρθει το ΔΝΤ να βάλει τάξη.  ακούω. Πιστεύουν ότι ήρθε το καλό ΔΝΤ να τιμωρήσει τους τεμπελχανάδες δημόσιους υπαλλήλους και να βάλει χέρι στο ρουσφέτι. Βρε χέρι θα βάλει...αλλά προσέξτε μην πιάσει και τον δικό σας κώλο.

Και απέναντι σε αυτά, η ηγεσία του τόπου τι κάνει; Λίγα πράγματα. Το κακό με τον πρωθυπουργό είναι ότι είναι προβλέψιμος. Πλέον η κατάσταση απαιτεί έναν παλαβό που θα φέρει τα πάνω κάτω, διότι το παίχνιδι ναι μεν είναι πουλημένο αλλά ο διαιτητής δεν το έχει σφυρίξει ακόμα.

Τι χρειάζεται; Κατά την γνώμη μου να αιφνιδιαστούν οι αγορές άμεσα. Να χάσουν το μπούσουλα οι προεξοφλητικοί μηχανισμοί. Να πάνε στο καλάθι των αχρήστων όλες οι εκτιμήσεις και τα σενάρια.

Ολιστικό πακέτο μέτρων. Ασφαλιστικό, δημόσιες δαπάνες, φορολογικό, μονιμότητα, αμυντικές δαπάνες. Όλα πάρτε τα τώρα. Εσωτερικός δανεισμός...γιατί όχι; Ας γίνει και ο πολίτης συμμέτοχος στο ρίσκο. Αντί για εφάπαξ πάρε κύριε ένα ομόλογο του δημοσίου!

και έμφαση στις ξένες επενδύσεις...ελάτε κύριοι Κινέζοι, λόγου χάρη, να τα συζητήσουμε που είστε τίγκα στο ρευστό....

Και ύστερα το Ευρω...ας το βάλουμε στο τραπέζι και αυτό. Όχι ότι μας συμφέρει να αλλάξουμε νόμισμα. Αλλά ας τους να κατουρηθούν πάνω τους. Μην ακούτε τις μαλακίες που λένε κάτι Γερμανοί να μας διώξουν κτλ. Τρέμουν σε μια τέτοια ιδέα, διότι αν φύγουμε εμείς γιατί να μην συμβεί το ίδιο και με τους Πορτογάλλους ή ακόμα χειρότερα με τους Ιταλούς που είναι και αυτοί σκασμένοι με το γερμανοευρώ; Ο τελευταίος να κλείνει την πόρτα δηλαδή. Απλά δεν πιστεύουν ότι έχουμε τα α...δια να το κάνουμε. Και έτσι μας έχουν του χεριού τους.

Ανατρεπτικές κινήσεις και ίσως η παρτίδα σωθεί στο τέλος.

Χορεύοντας με τους δημοσίους υπαλλήλους.

Πριν άπο καιρό, είχα κάποιο πάρε δώσε με ένα υπουργείο. Χρειαζόμουν κάποια στατιστικά στοιχεία για την εργασία μου. Φυσικά δεν πήγα έτσι ξεβράκωτος στα αγγούρια, φρόντισα να πέσουν κάποια τηλέφωνα από ψηλά, έτσι για να κυλήσει ο κρατικός μηχανισμός πιο εύκολα. Τα στοιχεία που χρειαζόμουν αφορούσαν τις χρονιές 1993-2004, κάτι που σήμαινε ότι θα έπρεπε να απευθυνθώ σε τρεις διαφορετικούς υπαλλήλους, αφού δεν είχαν φροντίσει να είχαν κάπου έτοιμα ενιαία στοιχεία για όλες τις χρονιές.


Στον κύριο Ξυσαρχίδογλου λοιπόν για τις χρονιές 2000-2004, στον κύριο Τονπαιζωγλου για τις 1997-2000 και στην κα Βυσματίδου για 1993-1997.

Ο κος Ξυσαρχίδογλου, ένας νεαρός κοντά στα 30, ήταν σχετικά καλή περίπτωση. Κλείσαμε ένα ραντεβού στο υπουργείο όπου και τον συνάντησα. Ένα Μίλκο, το Sportday και ψίχουλα από κασερόπιτα κοσμούσαν το λιτό του γραφείο. Μόλις με είδε σκούπισε τα θραύσματα της κασερόπιτας και έβαλε πάνω τα χαρτιά που του είχα ζητήσει. Σε γενικές γραμμές την ήξερε την δουλειά του, ψιλοπρόθυμος ήταν (καλά δεν έκοβε και φλέβες να με εξυπηρετήσει) και μια δυο φορές που χρειάστηκα κάποιες διευκρινήσεις, ανταποκρίθηκε.

Καμμία σχέση με τον κ. Τονπαιζωγλού που μου έβγαλε την ψυχή. Αγενέστατος με το καλημέρα, με ενημέρωσε ευθύς εξαρχής ότι δεν είναι υποχρεωμένος να μου παρέχει οτιδήποτε. Του υπενθύμισα ότι δεν έρχομαι ξεκάρφωτος στο κωλουπουργείο του, αλλά έχω μιλήσει με τον τάδε και τον παρατάδε, όποτε μαλάκωσε λιγάκι. Ξεκίνησε μια ανάκριση σε επιθετικό ύφος για το τι τα θέλω, πως, που και γιατί. Έκανε τις υποδείξεις του σε δασκαλίστικο ύφος και τελικά αφού πέρασα την ψυχολογική δοκιμασία (διατήρησα την ψυχραιμία μου και δεν τον έβρισα), δέχθηκε να μου παρέχει αυτά που ζήτησα, αφού θα συμπλήρωνα όμως πρώτα κάτι αιτήσεις τις οποίες θα προωθούσε στην υπηρεσία του για να μου αποσταλθούν τα στοιχεία ταχυδρομικώς. Ε, όσο τα είδατε εσείς, τα είδα και εγώ! Ακόμα περιμένω.....

Ευτυχώς με έσωσε η κυριά Βυσματίδου. Η οποία εκτός του ήταν ευγενική και πρόθυμη, είχε κάπως πρόσβαση και στα στοιχεία του κύριου Τονπαιζωγλου. Μου τα έβγαλε μια φωτοτυπία λοιπόν εκείνη την ώρα στο πιτς φυτίλι (δίχως αιτήσεις, παρα-αιτήσεις και χαρτόγραφα), αλλάξαμε δυο φιλικές κουβέντες, την ευχαρίστησα και έφυγα.

Τι θέλει λοιπόν να πει ο ποιητής; Δυο, τρεις επισημάνσεις λοιπόν, με βάση αυτή την μικρή ιστορία που πιστεύω είναι ιδιαίτερα επίκαιρες.

Το περιβάλλον διαμορφώνει την συμπεριφορά. Εξού και ο κυριος Ξυσαρχίδογλου (λόγω του νεαρού της ηλικίας του) ακόμα διασωζόταν. Όμως η δομή των κινήτρων, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και οι εργασιακές νόρμες ντετερμινιστικά θα τον μετέτρεπαν σε κ. Τονπαιζωγλου. Που καθότι μιας ηλικίας, οι ανωτέρω δυνάμεις είχαν όλο το χρόνο να τον διαμορφώσουν, σε αυτό που μια απλή ψυχολογική/κοινωνιολογική θεωρία θα προέβλεπε ότι πολύ πιθανόν θα εξελισσόταν: σε έναν αγενή, γραφειοκράτη και φυγόπονο κηφήνα.

Και η κυριά Βυσματίδου, θα μου πείτε; Ε, σε όλα τα μοντέλα ανθρώπινης συμπεριφοράς πάντα θα υπάρχει και ένα ιδιοσυστατικό στοιχείο. Ότι επίδραση και να δέχεσαι από το περιβάλλον σου, συνεχίζεις πάντα να διατηρείς μια ατομικότητα. Δεν έχεις κίνητρα να κάνεις το κάτι παραπάνω στο παράδειγμα μας, αλλά εσύ το κάνεις. Γιατί έτσι σου ήρθε!

Έλα όμως που άνθρωποι οι οποίοι λειτουργούν αυτόνομα σε σχέση με το περιβάλλον τους, είναι μειοψηφία. Και δεν μπορεί ένα λειτουργικό και εύρωστο σύστημα να βασιστεί σε μειοψηφίες....

Πάθος!

Είχα γνωρίσει κάποτε έναν θεόμουρλο που είχε λατρεία μεγάλη για την Εθνική…όχι την εθνική ομάδα αλλά την τράπεζα! Όποια πληροφορία, νέο, είδηση, φωτογραφία, οτιδήποτε τέλοσπαντων σχετιζόταν με την τράπεζα, το ήξερε πρώτος, το σύλλεγε και το μελετούσε. Είχε μέχρι και ένα άλμπουμ με φωτογραφίες από προσόψεις υποκαταστημάτων της Εθνικής, σύγχρονων και παλαιότερων! Αμφιβάλλω αν ο ίδιος ο Αράπογλου είχε ασχοληθεί τόσο πολύ με την τράπεζα (που σιγά να μην είχει δηλαδή. Εσείς αν παντελονιάζατε 600.000 ευρώ το χρόνο, δεν θα βρίσκατε πολύ πιο όμορφα πράγματα να γεμίσουν το χρόνο σας από την κωλοτράπεζα;). Ο παράξενος αυτός ερασιτέχνης, που σημειωτέον κατείχε πάρα πολλές μετοχές της Εθνικής και προτιμούσε να του βγάλεις τα νύχια με τανάλια παρά να τις πουλήσει, μου είχε πει το εξής απίστευτο: ότι αν ας πούμε κάποιος δεν έχει παιδιά και οικογένεια γιατί να μην αφήσει την περιουσία του στην Εθνική ως κληροδότημα; (για τον εαυτό του μιλούσε...).




Ξέρω τι σκέφτεστε…ο άνθρωπος είναι για δέσιμο!



Όμως για βαστάτε τα άρματα ρε μάγκες! Περί ορέξεως κολοκυθόπιτα δεν λένε; Σίγουρα και εγώ μπορώ να φανταστώ πολύ καλύτερους τρόπους να φάει ένας ηλικιωμένος τα λεφτά του από το να τα χαρίσει στη λιγδοτράπεζα. Λόγου χάρη εγώ αν ήμουν 70χρονος και μόνος, θα μου τα έτρωγε μέχρι τελευταίου cent η Σβετλάνα...και χαλάλι στο κορίτσι δηλαδή, γιατί φαντάζομαι στα 70 φεύγα μου δεν θα είμαι και ότι πιο ελκυστικό έχει να προσφέρει το αρσενικό γένος.

Αλλά είπαμε περί ορέξεως...

Η αλήθεια όμως είναι ότι πάντοτε συμπαθούσα ανθρώπους που καταπιάνονται με ότι αγαπούν με ιδιαίτερο πάθος. Και ο παραπάνω σε αυτή την κατηγορία εμπίπτει, για αυτό τον πάω, αυτούς που δεν πάω είναι τους χλιαρούς, τους σε όλα μέτριους, τους βολεψάκηδες, τους αδιάφορους. Αυτούς δεν τους μπορώ. Άνθρωποι με πάθος πάντοτε με κέρδιζαν και ας καταπιάνονται με πράγματα άχρηστα ή παλαβά. Και ας συμπεριφέρονται παράλογα ή ανορθολογικά. Και ας τους θεωρούμε όλοι γραφικούς.

Και εγώ από μικρός έτσι ήμουν. Άμα μου έκανε κλικ κάτι, έπεφτα με τα μούτρα και δεν υπολόγιζα τίποτε. Θυμάμαι όταν ήμουν ακόμα παιδάκι στο δημοτικό που μου την είχε δώσει με την γεωγραφία. Είχαμε σπίτι ένα πολύτομο γεωγραφικό Άτλα, φύλλο φτερό τον είχα κάνει. Τι χάρτες, τι πρωτεύουσες, τι σημαίες, τι πληθυσμοί, οτιδήποτε είχε να κάνει με γεωγραφία το ρούφαγα σα σφουγγάρι και μάζευα μπόλικη άχρηστη γνώση (για τους άλλους άχρηστη, γιατί για μένα είχε αξία, εσωτερική αξία όμως από αυτή που οι άλλοι δεν την βλέπουν).

Ύστερα όταν μεγάλωσα με έπιασε καινούρια μανία. Σκάκι. Έπαιζα ολημερίς και οληβραδις. Ήμουν φοιτητής τότε στην ΑΣΟΕΕ, αλλά δεκάρα δεν έδινα. Ποιός Ανταμ Σμιθ, Ρικάρντο και Μ.Φριντμαν; Κασπάροφ και Φίσερ δώσε μου και την ψυχή μου πάρε! Θυμάμαι ένα περιστατικό....είχα γνωρίσει έναν πρωταθλητή Ελλάδος στο σκάκι. Απαίσιος τύπος, χοντρός, άπλυτος, περίεργος και για να είμαι ειλικρινής και λιγάκι...ανώμαλος μου φαινόταν (αν και ευτυχώς ποτέ δεν έμαθα!). Είχε έρθει λοιπόν ένα μεσημέρι σπίτι μου και παίζαμε. Παίζαμε ακατάπαυστα και όλο με κοπανούσε κάτω σαν οχταπόδι γιατί όσο άθλιος ήταν, τόσο όμορφος ήταν ο τρόπος που έπαιζε. Άλλο επίπεδο! Μας έπιασε το βραδάκι και εγώ θα έβγαινα με την κοπελιά μου, ήταν και ωραίο καλοκαιρινό σαββατόβραδο..., αλλά που να σηκωθώ από την σκακιέρα;; Ούτε με κλαρκ δεν με σήκωνες! Της είπα χίλιες δυο δικαιολογίες και έκατσα μέχρι τις δυο ή ώρα το βράδυ , απνευστί, να παίζω με τον μουρλό!

Μετά αναγκάστηκα να της πω την αλήθεια, γιατί δεν κολλάγαν οι δικαιολογίες και νόμιζε ότι ήμουν με άλλη!

-Χίλιες φορές, να ήσουν με άλλη, παρά αυτό! Μου ΄πε και δίκιο είχε.

Δεν ξέρω αν το να καταπιάνεσαι με πάθος με αυτό που γουστάρεις, δίχως να υπολογίζεις τίποτε, είναι μορφή παράνοιας. Ας μας πουν οι γιατροί. Αυτό όμως που ξέρω είναι ότι όσοι άνθρωποι κατάφεραν να κάνουν το κάτι παραπάνω, να υπερβούν τα όρια τους, να αφήσουν το στίγμα τους ανεξίτηλα χαραγμένο πίσω τους, ήταν άνθρωποι με πολύ πάθος. Πάρα πολύ πάθος. Απλά αυτό που διαφέρει είναι ότι οι εμμονές κάποιων είναι δημοφιλείς και τυγχάνουν αναγνώρισης και τιμών, ενώ άλλοι μένουν στα αζήτητα γιατί το μεράκι  το εκλαμβάνουν οι υπόλοιποι ως παρέκκλιση, ως μαλακία, ως παράδειγμα προς αποφυγή...όχι ότι τους νοιάζει δηλαδή....

Mark Taimanov: Το πιο πικρό παιχνίδι της ζωής μου

Ο Mark Evgenievich Taimanov είχε δύο μεγάλες αγάπες: το σκάκι και την μουσική. Το πως τα κατάφερε όχι μόνο να συνδυάσει δύο τόσο απαιτητικές ασχολίες, αλλά ταυτόχρονα να διακρίθει σε πολύ υψηλό επίπεδο και στις δυο είναι άξιο θαυμασμού. Υποψήφιος διεκδικητής του παγκοσμίου θρόνου στο σκάκι και πιανίστας διεθνους κλάσης, δεν είναι ιδιότητες που τις συναντάς κάθε μέρα...πόσο μάλλον όταν αναφέρονται στο ίδιο άτομο!


Το 1971 όμως έμελλε να είναι μια σημαδιακή χρονία για αυτόν τον πολυτάλαντο άνθρωπο, όταν η κλήρωση τον έστειλε να αντιμετωπίσει το μεγαλύτερο σκακιστικό ταλέντο όλων των εποχών, Bobby Fisher, για τα προκριματικά του παγκοσμίου πρωταθλήματος. Ο Fisher στην κυριολεξία συνέτριψε τον Taimanov 6-0, ένα σκορ αδιανοήτο για τέτοιο επίπεδο και ειδικά εις βάρος ενός σοβιετικού grandmaster. Η ΕΣΣΔ εκείνη την εποχή έδινε μεγάλη έμφαση στην προπαγάνδα μέσω του αθλητισμού και η εξευτελιστική ήττα του Taimanov δεν άρεσε καθόλου σε υψηλά ιστάμενους του κόμματος.


Πολλά χρόνια αργότερα διηγήται ο ίδιος σε συνέντευξη του:

"Οι κυρώσεις της Σοβιετικής κυβέρνησης ήταν αυστηρές. Μου στέρησαν τα πολιτικά μου δικαιώματα και διέκοψαν τον μισθό μου (η ιδιότητα του γκραν μετρ στην ΕΣΣΔ συνοδευόταν με την παραχώρηση ισόβιου μισθού). Μου απαγόρεψαν να ταξιδεύω στο εξωτερικό και με λογόκριναν. Ήταν ανεπίτρεπτο για τις αρχές, ένας σοβιετικός γκραν μετρ να χάσει με τέτοιον τρόπο από έναν Αμερικανό, χωρίς πολιτική εξήγηση. Για αυτό το λόγο έγινα αντικείμενο συκοφαντιών και κατηγορήθηκα, ανάμεσα σε πολλά άλλα, ότι διάβαζα στα κρυφά βιβλία του Solzhenitsin. Ημουν εκτός κοινωνίας για δύο ολόκληρα χρόνια. Τότε ήταν και η περίοδος που χώρισα με την πρώτη γυναίκα μου, Lyubob Bruk"

Tι είχε συμβεί όμως σε αυτό το περιβοήτο ματς που στοίχισε τόσα πολλά στον Μark Taimanov; Αξίζε τόσο βαριά ήττα; Ο ίδιος ο Fisher, παραδέχτηκε πως όχι. Η κρίσιμη παρτίδα ήταν η τρίτη. Ο Taimanov έχανε ήδη 2-0 αλλά στο τρίτο παιχνίδι κατάφερε να βγάλει σημαντικό πλεονέκτημα, η νίκη που ίσως ανέτρεπε την ισορροπία ήταν κοντά. Ιδού η κρίσιμη θέση:




















Ο λευκός έχει πλεονέκτημα, ενώ η απλή κίνηση Qh3 φαντάζει με την πρώτη ματιά πολύ ισχυρή. Ας ακούσουμε τον ίδιο τον πρωταγωνιστή να περιγράφει τις σκέψεις του:


"Θυμάμαι ότι εκείνη την στιγμή ένιωσα μια αληθινή έκσταση από την πάλη. Εκτίμησα την θέση μου ως καθαρά πλεονεκτική, ενώ η κίνηση 20.Qh3 φαινόταν να μου δίνει την πρωτοβουλία…..η απογοήτευση όμως άρχιζε να έρχεται από την στιγμή που ξεκίνησα να μετράω βαριάντες….Δεν μπορούσα να βρώ ένα ξεκάθαρο δρόμο προς την νίκη. Ήταν απίστευτο! Όλη μου η κατανόηση πάνω στο σκάκι, όλη μου η εμπειρία, όλο μου το ταλέντο έδειχνε ότι αυτή η θέση είναι κερδισμένη. Όμως ένα ξεκάθαρο δρόμο προς την νίκη δεν μπορούσα να βρω! Και εδώ ήμουν, το παραδέχομαι, σε μια κατάσταση απελπισίας. -"Τι είναι αυτός ο Φίσερ; Είναι άτρωτος ή μάγος; Ξεκίνηση πάλι να υπολογίζω την κίνηση Qh3, μελετώντας δεκάδες βαριάντες, αλλά χωρίς επιτυχία, Και ο χρόνος κυλούσε...είχα σκεφθεί 72 ολόκληρα λεπτά σε αυτή τη θέση! Ποτέ στη ζωή μου δεν είχα σκεφθεί τόσο πολύ για μια κίνηση. Και ύστερα απλά έσπασα ψυχολογικά. Η ενέργεια μου τελείωσε, ήρθε η απάθεια, τίποτε δεν έβγαζε νοήμα και απλά έκανα την πρώτη κίνηση που μου ήρθε στο μυαλό, η οποία φυσικά έχανε την παρτίδα"


Για την ιστορία η κίνηση που παίχθηκε ήταν 20.Νf3

Xωρίς ψυχικά αποθέματα και πλήρως αποκαρδιωμένος ο Taimanov έχασε και τα υπόλοιπα τρία παιχνίδια του ματς. Ο Fisher συνέχισε την φρενήρη πορεία του μέχρι τον παγκόσμιο τίτλο, ενώ οι δύσκολες μέρες μόλις είχαν αρχίσει για τον αντίπαλο του.


Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να τον απολαύσετε σε ένα εκπληκτικό ντουέτο για πιάνο με την εξίσου ταλαντούχα γυναίκα του.

Γιατί στις γυναίκες αρέσουν τα ακριβά δώρα;

Τα οικονομικά είναι μια επιστήμη οπλισμένη με εξαιρετικά ευέλικτα μεθοδολογικά εργαλεία, τα οποία επιτρέπουν στους οικονομολόγους να απαντήσουν σε πληθώρα ερωτημάτων που εκτείνονται σε όλο το εύρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αρκετοί κοινωνικοί επιστήμονες αντιμετωπίζουν αυτό τον επιστημονικό ιμπεριαλισμό των οικονομικών με επικριτική διάθεση. Παρόλο που εν μέρει συμφωνώ με αυτή την άποψη, από την άλλη δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να χρησιμοποιήσω τα οικονομικά εργαλεία για να δώσω εξηγήσεις σε θέματα ασύγκριτα πιο ενδιαφέροντα από τα συνήθη πληκτικά οικονομικά περί πληθωρισμού, επιτοκίων, διεθνούς εμπορίου, ελλειμμάτων και ούτω καθεξής.
Ένα από ερωτήματα που με έχουν απασχολήσει λοιπόν είναι γιατί τα ακριβά δώρα αρέσουν στις γυναίκες. Μια προφανής εξήγηση θα ήταν ότι είναι λογικό κάποιος να προτιμάει ένα ακριβό δώρο από ένα λιγότερο ακριβό, διότι ή ακριβότερη τιμή αντανακλά μια υψηλότερη χρηστικότητα του αγαθού. Δεν είναι όμως πειστική η εξήγηση αυτή. Όπως μπορεί να παρατηρήσει κανείς εύκολα, τα δώρα τα οποία συγκινούν μια γυναίκα είναι συνήθως πράγματα με ελάχιστη πρακτικότητα (πχ. το κατεξοχήν αγαπημένο δώρο είναι τα κοσμήματα, ένα εντελώς άχρηστο προιόν). Έτσι, ένα πλούσιο μπουκέτο λουλούδια και σοκολατάκια είναι πολύ καλύτερο δώρο από μια κούτα με καλσόν (σίγουρη χυλόπιτα), παρόλο που το δεύτερο είναι σαφώς πιο χρήσιμο ή ένα ακριβό κόσμημα καλύτερο δώρο από ένα φούρνο μικροκύματων ίσης αξίας.
Αυτή η συμπεριφορά παρόλο που αν το εξετάσει κανείς αυστηρά φαίνεται ανορθολογική, στην πραγματικότητα μπορεί να είναι ιδαίτερα ορθολογικη! Το λόγο έχουν τα οικονομικά της αβεβαιότητας (economics of uncertainty):
Όπως όλες οι οικονομικές αποφάσεις, έτσι και οι ερωτικές αποφάσεις λαμβάνονται υπό καθεστώς ασύμμετρης πληροφόρησης (δηλαδή δεν γνωρίζουμε κάποια πληροφορία που οι υπόλοιποι γνωρίζουν). Ας υποθέσουμε λοιπόν, απλουστευτικά ότι έχουμε δυο τύπους ανδρών: αυτούς που επιδιώκουν εφήμερες σχέσεις (bad risk) και αυτούς που έχουν σοβαρές προθέσεις (good risk). Φυσικά αυτοί οι δυο τύποι ανδρών γνωρίζουν τι είδους τύποι είναι οι ίδιοι, αλλά οι γυναίκες προς τις οποίες απευθύνονται προφανώς όχι (εξου και η ασύμμετρη πληροφόρηση). Πως θα επιλέξουν τον σωστό τύπο άνδρα οι κυριές; Τα οικονομικά της αβεβαιότητας μας λένε ότι το κλειδί είναι τα σημάτα (signals) που εκπέμπουν οι διάφοροι τύποι ανδρών. Στην περίπτωση μας οι άνδρες στέλνουν σήματα μέσω των δώρων που προσφέρουν, προσπαθώντας να επικοινωνήσουν στη γυναίκα τι τύπος είναι ο καθένας. Τι ξεχωρίζει όμως ένα αξιόπιστο σήμα, από ένα αναξιόπιστο; Απλά:

Αξιόπιστο σήμα είναι αυτό που ένας κακός τύπος (bad risk) δεν έχει κίνητρο να μιμηθεί.

Κατα συνέπεια ένας άνδρας που ενδιαφέρεται για μια εφήμερη σχέση, ουδέποτε θα θυσίαζε μεγάλο μέρος των εισοδημάτων του για ένα δώρο, την στιγμή που ένας αληθινά ερωτευμένος ...θα κάνει την υπέρβαση! Να λοιπόν και γιατί οι γυναίκες δεν ενδιαφέρονται για την χρηστικότητα του δώρου, αυτό που τους ενδιαφέρει τι οικονομική θυσία είναι διατεθειμένος να κάνει ένας άνδρας για αυτές. Το δώρο λειτουργεί ως σήμα (signal) και όχι τόσο ως αγαθό το οποίο αντλούν χρησιμότητα.
Τέλος να σημειώσω ότι μια ορθολογική γυναίκα δεν θα ενδιαφερθεί για την απόλυτη αξία του, αλλά τη σχετική. Δηλαδή ένα δώρο 200 ευρώ από κάποιον που έχει μηνιαίο εισόδημα 1000 ευρώ (200/1000=20%), έχει πολύ μεγαλύτερη αξία για εκείνη από ένα δώρο 400 ευρώ από κάποιον που έχει εισόδημα 10.000 ευρώ (400/10.000=4%).

H παραπάνω σύντομη ανάλυση, αν είναι ορθή, θεωρώ ότι δικαιώνει την γυναίκεια συμπεριφορά στο ζήτημα αυτό, διότι αποδεικνύει ότι δεν είναι υποκινούμενη από ματαιοδοξία, αλλά από την προσπάθεια τους να επιλέξουν τον κάλο τύπου συντρόφου.

Άντε ξηλωθείτε!

Αλτ! τις ει?

Πλήξη είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που συνοδεύει την απουσία πράξης ή την τόσο ανούσια πράξη η οποία τελικά δεν διαφέρει από την απραξία. Η κατάσταση του "απλά να υπάρχεις", ενώ είναι πολύ φυσιολογική για ένα αντικείμενο ή ένα φυτό, είναι εντελώς αφύσικη για τον άνθρωπο. Η δε πλήξη που την συνοδεύει είναι τόσο δυσάρεστη που από ένα σημείο και μετά μπορεί κάλλιστα να συγκριθεί με τα πιο κτηνώδη και απάνθρωπα βασανιστήρια που έχει επινοήσει ο ανθρώπινος σαδισμός. Ακόμα και ο ανασκολοπισμός ή η σταύρωση μπορεί να φαντάζουν με αθώο παιχνιδάκι σε σύγκριση με έναν αρκούντως ανυπόφορο αριθμό ωρών απραξίας και πλήξης. Υπό αυτό το πρίσμα, ο χριστιανικός παράδεισος, έτσι όπως περιγράφεται από την επίσημη θρησκεία τουλάχιστον, πρέπει πραγματικά να είναι ανυπόφορος. Να αιωρείται η δύσμοιρη η ψυχή σου στον αιώνα των αιώνων ανάμεσα σε εξίσου βαριεστημένα χερουβείμ και αρχαγγέλους, μου φαντάζει πραγματικά φρικτό. Τόσο φρικτό που τελικά ίσως αυτός να είναι ο υποσυνείδητος λόγος που φοβόμαστε τόσο πολύ τον θάνατο, τρέμουμε την ιδέα της απόλυτης πλήξης του επέκεινα.

Αυτά και άλλα πολλά σκεφτόμουν σήμερα το πρωί, κατά την διάρκεια της σκοπιάς μου, ενός από τα πιο πληκτικά πράγματα που έχει επινοήσει ο ανθρώπινος νους σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας. Κλεισμένος σε ένα τσιμεντένιο κουτί 2χ2, οι διεστραμμένοι εφευρέτες αυτής της κτηνωδίας έχουν φροντίσει έτσι ώστε να σου απαγορεύσουν οτιδήποτε θα έκανε την παραμονή σου σε αυτό το θάλαμο του βασανιστηρίου, έστω και στο ελάχιστο ευχάριστη. Απαγορεύεται λοιπόν να ακούς μουσική ή ραδιόφωνο, απαγορεύεται να μιλάς στο κινητό, απαγορεύεται να διαβάζεις οτιδήποτε, απαγορεύεται να μιλήσεις με οποιονδήποτε βρεθεί γύρω σου (εκτός αν χρειάζεται να του απευθύνεις τον λόγο για να ξεκουμπιστεί από εκεί), απαγορεύεται να παίζεις με το μπεγλέρι σου ή το κομπολόι σου, απαγορεύεται να στηρίζεσαι στον τοίχο, να κάθεσαι ή να καπνίζεις. Κοντολογίς, απαγορεύεται να πράττεις. Αν ήταν δυνατόν να σου απαγόρευαν και να σκέφτεσαι, θα το έκαναν. Ευτυχώς, η πρακτική εφαρμογή αυτής της απαγόρευσης συναντά ανυπέρβλητες δυσκολίες.

Η υποτιθέμενη λογική όλων αυτών των απαγορεύσεων είναι να μην αποσπάται η προσοχή του σκοπού. Άδικος κόπος φυσικά, αφού ο σκοπός το μόνο που προσέχει είναι οι δείκτες του ρολογιού, που κυλάνε, αργά, μονότονα, βασανιστικά, ανυπόφορα. Έχει δε πολύ ενδιαφέρον το τι σκαρφίζονται οι απελπισμένοι σκοποί στην προσπάθεια να πολεμήσουν την πλήξη τους. Κάποιος μου είπε ότι μέτρησε μέχρι το 4.500 μέχρι να τελειώσει το νούμερο του, άλλος αντιπρότεινε ότι πιο καλή τεχνική είναι να μετράς τα αυτοκίνητα που διασχίζουν το δρόμο. Αν έχεις την ατυχία να μην βρίσκεσαι κοντά σε δρόμο αλλά σε ένα πιο βουκολικό τοπίο μπορείς να μετράς πόσα πουλιά θα πετάξουν, πόσες πέτρες βρίσκονται στο χώμα και ότι άλλο τέλοσπαντων –μετρήσιμο- αντικείμενο βρεθεί στο τοπίο. Η μοναδική καμπυλότητα στη γραμμικότητα της πλήξης είναι η έφοδος (συνήθως κάποιος ανώτερος αξιωματικός, ο εφοδεύων, που ελέγχει αν «όλα καλώς», δηλαδή αν όλες οι προαναφερθείσες απαγορεύσεις τηρούνται). Η έφοδος είναι μια καλή ευκαιρία να ελέγξει ο σκοπός αν κατέχει υποκριτικές (θεατρικές ικανότητες). Η στιχομυθία, η εξής:
- Αλτ τις ει; (Ζωηρά και δυνατά)
- Έφοδος.
- Προχώρει! (υπάρχει και η εναλλακτική: «Προχώρει ο εφοδεύων»)
Προχωράει μερικά βήματα ο εφοδεύων.
-Αλτ! (δυνατά και πειστικά)
- 7 (χαμηλόφωνα για να μην ακουστεί το σύνθημα από τον εχθρό)
- 5
- Προχώρει στο παρασύνθημα.
- Βαρεμάρα. (το παρασύνθημα είναι πάντα μια λέξη)
- Ελεύθερος προς υπογραφή.

Καθόλη τη διάρκεια της αναγνώρισης ο σκοπός είναι στη στάση φυλάξεως (κραδαίνει απειλητικά και αγέρωχα το όπλο του).Η επιτυχής εκτέλεση του ρόλου ενδέχεται να επιφέρει τα εύσημα στον σκοπό. Θυμάμαι χαρακτηριστικά έναν ανθυπολοχαγό στο κέντρο που γεμάτος ενθουσιασμό ύστερα από μια ιδιαίτερα επιτυχημένη αναγνώριση, αναφώνησε στην πρωινή αναφορά ότι «Δεν μου έχουν ξανακάνει τόσο καλή αναγνώριση!», (πως λέμε «χρόνια είχα να φάω τέτοιο παστίτσιο!»).

Μετά από όλα αυτά, θα αναρωτηθεί κάποιος εύλογα, γιατί συνεχίζει να λειτουργεί σε τέτοια έκταση αυτός ο παρωχημένος, σαδιστικός και εντελώς αναποτελεσματικός θεσμός; Εν έτη 2010, το να χρησιμοποιείς αναρίθμητες σκοπιές για να φυλάς τους στρατιωτικούς χώρους είναι το ισοδύναμο του να χρησιμοποιείς χειράμαξες αντί για αυτοκίνητα ή άβακες αντί για ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τι πιο λογικό από το να αντικατασταθούν οι σκοπιές από ηλεκτροφόρα σύρματα, θερμικές κάμερες και περιπόλους με εκπαιδευμένους σκύλους;

Γιατί η επιμονή στο παρωχημένο και το αναποτελεσματικό;
Η εξήγηση είναι καθαρά οικονομική, κατά την γνώμη μου και αναδεικνύει τον πρωτεύοντα ρόλο του μηχανισμού των τιμών στο οικονομικό σύστημα. Παρόλο που οι εναλλακτικές τεχνολογίες είναι ασύγκριτα πιο αποτελεσματικές από τις σκοπιές, ο παραγωγός (στρατός) αντιμετωπίζει ένα τεχνηέντως χαμηλό κόστος παραγωγής, διότι η τιμή της εργατοώρας του φαντάρου είναι αυθαίρετα ορισμένη στο μηδέν (παρόλο βέβαια που το κοινωνικό κόστος όχι μόνο δεν είναι μηδέν αλλά ενδεχομένως και πολύ υψηλό). Ως συνέπεια, το σύστημα αδυνατεί να κατανείμει με αποτελεσματικό τρόπο τους πόρους του. Σίγουρα, η παραπάνω εξήγηση φαντάζει προφανής για τους μετέχοντες της οικονομικής παιδείας. Οι υπόλοιποι απλά αναλογιστείτε γιατί κατάρρευσε η Σοβιετική Ένωση.

Η τετραφάρμακος του Επίκουρου.

Ο δυτικός άνθρωπος, στη σημερινή εποχή απολαμβάνει μια άνευ προηγουμένου υλική ευμάρεια. Αγαθά και υπηρεσίες που πριν καιρό δεν ήταν προσβάσιμα ούτε στους βασιλιάδες, σήμερα βρίσκονται στη διάθεση του καθενός μας. Παρόλαυτα, εγώ τουλάχιστον, γύρω μου ευτυχισμένους και γαλήνιους ανθρώπους δεν βλέπω. Αν μη τι άλλο, αυτό θα έπρεπε να μας προβληματίσει. Διότι, αν το ήδη υψηλό βιοτικό επίπεδο δεν μας κάνει ευτυχέστερους, δεν βλέπω τον λόγο να μοχθούμε να το προσαυξήσουμε περισσότερο. Μάλλον μια τρύπα στο νερό θα καταφέρουμε, αφού η αιτία του προβλήματος φαίνεται να βρίσκεται στο πώς αντιλαμβανόμαστε τον κοσμο γύρω μας και στον κόσμο per se. Το πρόβλημα είναι πρωτίστως ένα πρόβλημα αντίληψης.

Ένα αντίδοτο πιθανόν να βρίσκεται στην Επικούρεια φιλοσοφία. Ένα βασικό γνώρισμα της φιλοσοφίας του Επίκουρου είναι ο πρακτικός προσανατολισμός της. Η διδασκαλία του Επίκουρου έχει ως σκοπό να διερευνήσει τα αίτια της ανθρώπινης δυστυχίας και να προτείνει φιλοσοφικά φάρμακα που θα μπορούσαν να την απαλύνουν, έτσι ώστε να επιτευχθεί το ευ ζην. Ο ατομοκεντρικός ωφελιμισμός της επικούρειας φιλοσοφίας έγινε αντικείμενο παρερμηνειών με αποτέλεσμα να ταυτιστεί με τον ηδονισμό, ερμηνεία απόλυτα εσφαλμένη αφού απ'οσα γνωρίζουμε ο αρχαίος φιλόσοφος ζούσε μια ιδιαίτερα λιτή ζωή, αποφεύγοντας τις έντονες ηδονές και συγκινήσεις, τις οποίες θεωρούσε και αιτία δυστυχίας (άρα αντίθετες και με την ουσία της κοσμοθεωρίας του). Η πρακτική προσέγγιση του Επίκουρου απέναντι στη ζωή κάνει τη φιλοσοφία του ιδιαίτερα ελκυστική και επίκαιρη, συνοψίζεται δε πολύ όμορφα και περιεκτικά στην λεγόμενη Τετραφάρμακο, που αποτελείται από τέσσερις απλές φιλοσοφικές παραινέσεις που σύμφωνα με το μεγάλο φιλόσοφο μπορούν να μας χαρίσουν μια ήρεμη και ευτυχισμένη ζωή.

"Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και το αγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκαρτέρητον"

Άφοβον ο θεός.
Η εις άτοπον απαγωγή του Επίκουρου ειναι καταλυτική: αν ο θεός είναι πανάγαθος και παντοδύναμος τότε το κακό δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Όμως υπάρχει, άρα ο θεός είτε δεν είναι πανάγαθος, είτε δεν είναι παντοδύναμος. Ο Επίκουρος εν τέλει λύνει σαν Γόρδιο δεσμό το γνωστό αυτό φιλοσοφικό παράδοξο, καταλήγοντας ότι ο Θεός (του οποίου την ύπαρξη δεν αρνείται) απλά δεν επεμβαίνει στα ανθρώπινα. Συνεπώς δεν υπάρχει λόγος να τον φοβόμαστε (ούτε εκείνον, ούτε τους αυτόκλητους κήρυκες τους) και να γεμίζουμε την ψυχή μας με άγχος για την κρίση ή την τιμωρία του.


Ανύποπτον ο θάνατος.
Ο θάνατος δεν θα πρέπει να μας απασχολεί. Διότι απλά δεν σημαίνει τίποτε για εμάς. Όπως γράφει ο Επίκουρος στις ΚΥΡΙΑΙ ΔΟΞΑΙ: «Ο θάνατος ουδέν προς ημάς, το γαρ διαλυθείν αναίσθητει, το δ’αναίσθητουν ουδέν προς ημάς». Ένα τίποτα για μας ο θάνατος, γιατί ότι αποσυντίθεται παύει να αισθάνεται. Μια εξίσου γενναία θεώρηση του θανάτου (με αρκετές ομοιότητες) συναντάμε στην Απολογία του Σωκράτους:

«Γιατί ο θάνατος είτε είναι ύπνος ανονείρευτος, όποτε θα ήταν κέρδος θαυμαστό, είτε αποδημία της ψυχής σε έναν άλλο κόσμο. Και τι δεν θα έδινε ένας άνθρωπος αν μπορούσε να βρεθή μαζί με τον Ορφέα και τον Ησίοδο και τον Όμηρο. Γιατί, αν είναι έτσι, θα ήθελα να πέθαινα χίλιες φορές», ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ.

Η παρομοίωση του θανάτου με ανονείρευτο ύπνο, είναι κατά την γνώμη μου ένα από τα πιο συγκλονιστικά και ομόρφα σημεία της Ελληνικής γραμματείας.


Το αγαθόν μεν εύκτητον.
Η φύση έχει προνοήσει έτσι ώστε ότι πραγματικά χρειαζόμαστε είναι εύκολο να αποκτήσουμε. Όπως για παράδειγμα, το νερό, το πιο πολύτιμο συστατικό της ζωής που παρέχεται σε πλήρη αφθονία. Αντίθετα, το χαβιάρι μπελούγκα είναι σαφώς πιο δυσεύρετο, αλλά μπορούμε και δίχως αυτό. Ένα πιάτο φαγητό, μια στέγη και μια ζεστή αγκαλιά, να τι χρειάζεται ένας άνθρωπος, έγραψε ένας ποιητής σε συμφωνία με το επικούρειο πνεύμα. Τα υπόλοιπα είναι απλά επιταγές της ματαιοδοξίας μας. Κάτι ανάλογο είχε γράψει και ο Γκάντι: "Οι πόροι του πλανήτη φτάνουν για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες όλων μας, δεν είναι αρκετοί όμως για την απληστία μας".

Το δε δεινόν ευκαρτέρητον.
Με τη φράση αυτή γίνεται μνεία της ανθρώπινης προσαρμοστικότητας. Ο άνθρωπος κατέχει την έμφυτη ικανότητα να προσαρμόζεται στο περιβάλλον και τις καταστάσεις. Και τα μεγαλύτερα δεινά αν αντιμετωπιστούν με εγκαρτέρηση και υπομονή, θα αφομοιωθούν έως να γίνουν απαρατήρητα. Και όντως η ζωή που διάγουμε, μπορεί να φαντάζει απαίσια σε ένα ζάπλουτο, όχι όμως σε εμάς και αντίστροφα αν ο ζάπλουτος πτώχευε, θα χρειαζόταν απλά ένα διάστημα έως να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Ύστερα, θα ζούσε σαν να μην είχε συμβει τίποτε.