Κανένα παιδί δεν έρχεται στον κόσμο δίχως βρώμικες πάνες....

..κανένα βιομηχανικό έθνος επίσης.

Η φράση προέρχεται από το βιβλίο του D.Landes "O πλούτος και η φτώχεια των εθνών" και αναφέρεται στην περίοδο 1890-1900 της παλινόρθωσης των Μεϊτζι όπου τέθηκαν τα θεμέλια της Ιαπωνικής εκβιομηχάνισης. Το συμπέρασμα του συγγραφέα είναι ότι για να επιτευχθεί η οικονομική ανάπτυξη ενός έθνος πρέπει μια ή δύο γενιές να φτύσουν στην κυριολεξία αίμα. Η περιγραφή μιας νεαρής γιαπωνέζας εργατρίας της εποχής είναι αποκαλυπτική:

"Δουλεύαμε στο εργοστάσιο από το πρωί, ενώ ακόμη ήταν σκοτάδι, μέχρι τις δέκα το νύχτα, με το φως των λαμπτήρων. Μετά τη δουλεία με κόπο μπορούσαμε να σταθούμε στα πόδια μας. Όταν δουλεύαμε, μέχρι αργά τη νύχτα μας έδιναν πότε πότε ένα γιαμ (για να φάνε). Μετά έπρεπε να πλυθούμε, να χτενιστούμε και τα λοιπά. Η ώρα είχε φτάσει 11. Δεν υπήρχε θέρμανση ούτε το χειμώνα και γι' αυτό έπρεπε να κοιμηθούμε κουβαριασμένες όλες μαζί....τον πρώτο χρόνο δεν πληρωθήκαμε. Τον δεύτερο χρόνο εγώ πήρα 35 γιέν και το επόμενο 50....Η ζωή μιας γυναίκας είναι πραγματικά απαίσια."

Το πολύ χαμηλό εργατικό κόστος είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη της νηπιακής βιομηχανίας. Διότι μόνον έτσι εξασφαλίζεται η ανταγωνιστικότητα. Όταν η βιομηχανία αναπτυχθεί, επιτευχθούν οι οικονομίες κλίμακας (χαμηλό κόστος λόγω μαζικής παραγωγής) και βελτιωθεί η τεχνολογία, τότε είναι εφικτή η βελτιώση των ημερομισθιών και των συνθηκών εργασίας.

Η διαπίστωση αυτή δεν έχει σημασία αν είναι κυνική, σημασία έχει αν είναι αληθής ή όχι. Και φαίνεται ότι είναι αφού η ιστορική παρατήρηση την επιβεβαιώνει. Επιπλέον, το παράδειγμα της Σοβιετικής εκβιομηχάνισης του 1930 δείχνει ότι ούτε το ιδεολογικό καθεστώς παίζει ρόλο,  δεν έχει σημασία αν πεθαίνεις στη δουλειά σε ένα κομμουνιστικό ή σε ένα καπιταλιστικό εργοστάσιο. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι τελικά πεθαίνεις στη δουλειά.

Αυτές τις σκέψεις έκανα καθώς διάβαζα σήμερα την ακόλουθη σοκαριστική είδηση:

"Δουλευουν αλλοι για να εχουμε φτηνα προιοντα!. .Μετά την 10η αυτοκτονία υπαλλήλου της εντός του 2010, η ταϊβανέζικη εταιρεία "φοξκονν" στην οποία κατασκευάζονται ορισμένα από τα πιο προηγμένα προϊόντα τεχνολογίας, άνοιξε τις "πύλες" της σε δημοσιογράφους ενώ αποφάσισε επίσης να πάρει δραστικά μέτρα, ζητώντας κυρίως από τους υπαλλήλους της να δεσμεύονται γραπτώς ότι δεν θα αυτοκτονήσουν.



Ένας υπάλληλος της εταιρείας, η οποία προμηθεύει μεγάλες πολυεθνικές, αυτοκτόνησε χθες, πηδώντας από κτίριο της "φοξκονν" στην πόλη Σεντσέν.


Πρόκειται για τη 10η αυτοκτονία στην Κίνα από τον Ιανουάριο στους κόλπους του πρώτου κατασκευαστή ηλεκτρονικών εξαρτημάτων στον κόσμο, οι 9 από τις οποίες έγιναν στην Σεντσέν, η οποία βρίσκεται στις πύλες του Χονγκ Κονγκ.


Συνολικά 12 Κινέζοι υπάλληλοι της Hon Χάι Precision Industry, που είναι γνωστή με την ονομασία "φοξκονν", έχουν πηδήξει στο κενό από την αρχή της χρονιάς. Δύο από αυτούς τραυματίστηκαν σοβαρά.

Η εγκατάσταση της "φοξκονν" βρίσκεται στην περιοχή Σεντσέν της νότιας Κίνας και απασχολεί 400.000 εργάτες.


Η ξενάγηση του Τύπου στις εγκαταστάσεις της ήταν μία προσπάθεια της εταιρείας να αποδείξει ότι οι συνθήκες εργασίας είναι καλές και ότι δεν είναι αυτές που ευθύνονται για τις αυτοκτονίες.


Όπως αναφέρουν τα διεθνή πρακτορεία στους εξωτερικούς τοίχους των κτιρίων έχουν μπει δίχτυα για να συγκρατούν πιθανούς αυτόχειρες, ενώ περίπου 100 σύμβουλοι προετοιμάζονται για να παρέχουν υπηρεσίες.


Από την άλλη πλευρά συνδικάτα και οργανώσεις καταγγέλλουν συνθήκες "κόλασης" στην εταιρεία. Αναφέρουν ότι επικρατεί στρατιωτική πειθαρχία και ότι οι εργάτες αναγκάζονται να δουλεύουν υπό σκληρές συνθήκες.


Πάντως μετά το πρόσφατο κύμα αυτοκτονιών στη βιομηχανική μονάδα της στη νότια Κίνα, η "φοξκονν" Technology ζητά από τους υπαλλήλους της να δεσμευτούν γραπτώς ότι δεν θα αυτοκτονήσουν και θα ζητήσουν ψυχιατρική βοήθεια εάν κριθεί απαραίτητο.


Από την πλευρά της, η αμερικανική εταιρία ηλεκτρονικών υπολογιστών Dell ανακοίνωσε σήμερα πως ερευνά τις συνθήκες εργασίας στην "φοξκονν" Technology, έναν από τους προμηθευτές της στην Κίνα, μετά τα τραγικά γεγονότα."

Πηγή: ΝΕΤ105,8 ΑΠΕ


Η ιστορία επαναλαμβάνεται λοιπόν. Νέες οικονομικές  δύναμείς γεννιούνται στην Ανατολή. Οι πάνες της νηπιακής τους βιομηχανίας είναι βρώμικες, αλλά κάποια στιγμή θα ενηλικιωθούν. Για την ώρα εμείς απολαμβάνουμε καταπληκτικά βιομηχανικά προϊόντα σε πολύ χαμηλές τιμές. Για την ιστορία η φοξκον που οι εργάτες της πηδάνε από τα παράθυρα ο ένας μετά τον άλλον, προμηθεύει εξαρτήματα για το περίφημο iphone της Apple..

Πίσω από ένα πέπλο άγνοιας.

Φαντάσου ότι είσαι ένας κοινωνικός σχεδιαστής που αναλαμβάνει να σχεδιάσει μια νέα κοινωνία. Τι θα επέλεγες; Θα άφηνες τον κόσμο ως έχει; Θα τον άλλαζες; Και αν τον άλλαζες, πως ακριβώς θα τον άλλαζες; Προσοχή όμως μην βιαστείς να αποδώσεις στον εαυτό σου πολυτελείς επαύλεις, κότερα, γυναίκες (ή άντρες ή και τα δύο...), χρήμα και εξουσία, διότι για να είναι πιο δίκαιο το πείραμα, βρίσκεσαι κάτω από ένα πέπλο άγνοιας για την μελλοντική σου θέση στον κόσμο. Σχεδιάζεις από το μηδέν τον κόσμο, αλλά δεν ξέρεις ποιός είσαι , ούτε ποιός θα είσαι στον καινούριο σου κόσμο. Εντελώς τυχαία θα κατανεμηθείς κάπου στην κοινωνία που θα έχεις φτιάξεις. Αν είσαι τυχερός μπορεί να καταλήξεις μέσα ένα ακριβό ζευγάρι παπουτσιών sebago, αν είσαι άτυχος μπορεί να καταλήξεις ξυπόλητος να πλένεις τζάμια στα φανάρια. Ακόμα χειρότερα, έχεις πιθανότητα 1/5 να γεννηθείς ένας μικροτσούτσουνος κινέζος.

Η ιδέα ενός τέτοιου πειράματος σκέψης ανήκει στον John Rawls έναν από τους πιο σημαντικούς πολιτικούς φιλοσόφους του αιώνα. Σκοπός του Rawls ήταν να θεμελιώσει μια θεωρία για την κοινωνική δικαιοσύνη. Ο Rawls όχι μόνο πίστευε ότι η δικαιοσύνη έχει αξία αυτή καθαυτή, αλλά παράλληλα οι θεσμοί μιας κοινωνίας μπορούν να επιβιώσουν μόνο αν είναι αντιληπτοί από τα άτομα ως δίκαιοι: "institutions will survive only if they are perceived to be just".

Το πείραμα σκέψης που μας καλεί να πάρουμε μέρος, να φαντασιωθούμε δηλαδή πως θα ήταν μια δίκαιη κοινωνία όταν οι σχεδιαστές της λαμβάνουν αποφάσεις κάτω από ένα πέπλο άγνοιας (veil of ignorance) για την θέση τους στην κοινωνία, αποτελεί το θεμέλιο λίθο της θεωρίας του.

Το ξεχωριστό στη θεωρία του Rawls είναι ότι δεν απαιτεί οι κοινωνικοί σχεδιαστές να είναι αλτρουιστές για να φτιάξουν ένα δίκαιο κόσμο. Ακόμα και ένας κυνικός ορθολογιστής που νοιάζεται απλά για το ατομικό του συμφέρον  θα επιλέξει αρχές που ικανοποιούν τον κανόνα του maximin (μεγιστοποιήση του ελάχιστου, όπου ελάχιστο για παράδειγμα θα μπορούσε να είναι το εισόδημα, η κατανάλωση, η ευημερία κτλ.) και οδηγεί στη βελτιώση της κατάστασης των ασθενέστερων! (η λογική είναι ότι αν φοβάσαι ότι υπάρχει πιθανότητα να βρεθείς ξυπόλητος ζητιάνος σε ένα φανάρι, θα φροντίσεις να μην υπάρχουν ζητιάνοι έτσι ώστε αυτή η πιθανότητα να ισούται με μηδέν). Φυσικά, προαπαιτούμενο είναι η απόλυτη αμεροληψία (το πέπλο της άγνοιας) του σχεδιαστή. Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα. Αν ο σχεδιαστής γνωρίζει εκ των προτέρων ότι αν αρρωστήσει θα θεραπευτεί στα καλύτερα ιδιωτικά νοσοκομεία, τότε το πιο πιθανό είναι να έχει χεσμένη την δημόσια υγεία. Αν αντίθετα κινδύνευει να καταλήξει σε κάποιο ράντζο ενός δημόσιου νοσοκομείου, τότε μάλλον είναι πιο πιθανό να ενδιαφερθεί παραπάνω για την δημόσια υγεία.

Το Ρολσιανό πέπλο της άγνοιας έκτοτε δέχθηκε πολλές κριτικές, δεν έπαψε όμως να έχει τεράστια επίδραση τόσο στην πολιτική φιλοσοφία όσο και στα δημόσια οικονομικά, προσφέροντας  μια ορθολογική ερμηνεία των αναδιανεμητικών πολιτικών και του κοινωνικού κράτους. Η κοινωνική πολιτική, καθώς και η άμβλυνση της φτώχειας και της ανισότητας δεν είναι ανάγκη να  απορρέουν μόνο από τον αλτρουισμό μας. Αποτελούν και ορθολογική επιλογή της κοινωνίας. Το τελευταίο αυτό συμπέρασμα, κατά την γνώμη μου, εγγυάται την βιωσιμότητα των θεσμών αυτών.

Άλλο λόγος, άλλο πράξη,

Κάποτε είχαν ρωτήσει τον ηθοποιό Σπύρο Παπαδόπουλο πως συμβιβάζει την ιδιότητα του αριστερού με τις υπέρογκες αμοιβές που εισπράττει για την εκπομπή του. Η απάντηση αποστομωτική: "Αριστερός είμαι, όχι μαλάκας". Τις τελευταίες ημέρες αρνητική δημοσιότητα πήρε το γεγονός ότι η γυναίκα του Αλέξη Τσίπρα γέννησε σε πολυτελή σουίτα του Ιασώ. Φανατικός πολέμιος του ιδιωτικού επιχειρείν ο Αλέξης, αλλά προφανώς όχι όταν έχει να κάνει με την γέννηση του παιδιού του. Οι δε κυβερνήσεις της ΝΔ υποστηρικτές των αποκρατικοποιήσεων και της συρρίκνωσης του τεράστιου δημοσίου, όχι όμως όταν πρέπει να βολέψουμε στο δημόσιο ανήψια, κουμπάρους και παρατρεχάμενους. Εξίσου αστείοι οι διάφοροι εθνικόφρονες τουρκοφάγοι ελληναράδες, μόλις τους καλέσει η μαμά πατρίδα τα τηλέφωνα παίρνουν φωτιά. Διότι καλές οι παρελάσεις, οι σημαίες και οι εθνικοί ύμνοι αλλά όχι και να μας τρώνε τα κουνούπια σε κάποιο μαύρο στρατόπεδο στον Έβρο. 

Η ιδεολογία συνυπάρχει σχεδόν ταυτολογικά με την υποκρισία. Λες και το ένα παράγει το άλλο. Μια ενδιαφέρουσα ερμηνεία πάνω στο ζήτημα αυτό βρήκα σε μια εργασία του αμερικάνου ακαδημαϊκου  L.Thurow, όπου ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι συνυπάρχουν στο άτομο δύο επίπεδα προτιμήσεων: οι ατομικές (private-personal preferences) και οι κοινωνικές (individual-societal preferences)*. Ο κάθε άνθρωπος με δεδομένο το περιβάλλον στο οποίο ανήκει, λαμβάνει τις βέλτιστες αποφάσεις, αυτό όμως δεν μπορεί και ούτε πρέπει να τον εμποδίζει να πιστεύει ότι αυτό καθαυτό το περιβάλλον δεν είναι το βέλτιστο. Για παράδειγμα, σε μια καπιταλιστική κοινωνία το βέλτιστο είναι να προσπαθείς να μεγιστοποιήσεις τον πλούτο σου, αυτό όμως δεν σε εμποδίζει να πιστεύεις ότι ένα περιβάλλον το οποίο σου ορίζει ως βέλτιστη μια τέτοια επιλογή (την μεγιστοποιήση του κέρδους) δεν είναι το ιδανικό (δεν είναι βέλτιστο).

Παρότι πρόκειται περί κομψής ερμηνείας όντως, ομολογώ ότι δεν με πείθει. Μια χαρά γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ Υπερεγώ (ηθική) και Αυτό (ορμέμφυτο), έτσι ώστε να απολαμβάνουμε την πολυτέλεια της ήσυχης συνείδησης: δεν γουστάρω μια τον βρωμοκαπιταλισμό, αλλά διάολε είναι ωραίες οι μερσεντές και οι σουίτες.

Όμως τα λόγια είναι τσάμπα, ενώ οι πράξεις κοστίζουν και ακριβώς επειδή κοστίζουν, δηλαδή συνεπάγονται θυσίες, έχουν την δυνατότητα να αλλάξουν τον κόσμο. Χέστηκε η Coca-Cola αν εσύ θα κατακεραυνώσεις τις πολυεθνικές στο επόμενο φεστιβάλ της ΚΝΕ, άπαξ και ύστερα πιείς 2-3 μαζί με το χάμπουργκερ σου. Αν την βρίσκεις με το να καταναλώνεις, σιχτιρίζοντας, τα προϊοντα τους, καθόλου δεν τους πειράζει.

*L.Thurow, (1974), "Cash versus in-kind transfers", American Economic Review.

Η ορθολογικότητα του ανορθολογικού.

Τις πρώτες εβδομάδες σαν νεοσύλλεκτος στο κέντρο και ενώ κάναμε βήμα για την παρέλαση, ένας θηριώδης, μαλλιαρός τύπος που κάποιος αξιωματικός είχε την ατυχή έμπνευση να ορίσει ομαδάρχη, θεώρησε ότι είναι μέρος των καθηκόντων του να απαιτεί με προσβλητικό ύφος να βελτιώσω το βήμα μου (μια χαρά πήγαινα). Εκεί κατάλαβα ότι αν δεν έκανα κάτι δραστικό δεν θα ξεφορτωνόμουν εύκολα τον γορίλλα ούτε τις επόμενες μέρες. Στο διάλλειμα της παρέλασης λοιπόν, καθώς ο νεάντερνταλ έσταζε ιδρώτα και βρωμούσε σαν άλογο από την υπερπροσπάθεια να σύρει τα 110+ κιλά του μέσα στο λιοπύρι, του ζήτησα τον λόγο με έντονο ύφος, συνοδεία μερικών "γαλλικών". Να σημειώσω ότι σε περίπτωση που ερχόμασταν στα χέρια δεν είχα καμία τύχη (μόνο και από την μυρωδιά θα μπορούσε να με εξοντώσει), όμως ποιος είναι διατεθειμένος να εισπράξει 20 μέρες φυλάκη στα καλά καθούμενα; Διότι τόση είναι η ταρίφα σε περίπτωση καβγά, χωρίς βέβαια να κάτσει να ασχοληθεί ο οποιοσδήποτε αξιωματικος με περιττές λεπτομέρειες του τύπου ποιος φταίει κτλ.. Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν ασχολήθηκε ξανά μαζί μου (βρήκε άλλους).

Το ενδιαφέρον πίσω από αυτό το ασήμαντο συμβάν είναι ότι κατ’ουσίαν παρουσιάζει μια παιγνιοθεωρητική (game-theoretic) βάση τόσο ως προς τη δομή της συγκρουσιακής κατάστασης που περιγράφει, όσο και ως προς τη λύση της. Συναντάτε δε και στη βιβλιογραφία, έχοντας ως πρότυπο σχετικά παράδειγμα ένα αυτοκτονικό παιχνίδι/στοίχημα ονόματι "chicken". Πως παίζετε το chicken? Δυο οδηγοί κατευθύνουν τα αυτοκίνητα τους ο ένας προς το μέρος του άλλου με μεγάλη ταχύτητα. Αυτός που θα αποκλίνει πρώτος από την πορεία της μετωπικής σύγκρουσης (θα δειλιάσει δηλαδή) είναι και ο χαμένος του παιχνιδιού, ο τολμηρός οδηγός κερδίζει.

Όλα αυτά μπορούν να τεθούν σε ένα γενικό πλαίσιο και να περιγραφούν αριθμητικά!

Έστω Χ θετικός αριθμός που συμβολίζει το έπαθλο του παιγνίου και δυο παίκτες. Υπάρχουν μόνο τέσσερα δυνατά σενάρια:


• Και οι δυο παίκτες δειλιάζουν. Η απολαβή είναι Χ έκαστος.


• Ο ένας από τους δυο δειλιάζει (απολαβή = 0), αυτός που τόλμησε κερδίζει (απολαβή=2Χ)


• Και οι δυο τολμούν. Απολαβή -2Χ και για τους δυο. (στην αυθεντική εκδοχή του chicken σημαίνει θανατηφόρα μετωπική)

Ποιά είναι άριστη στρατηγική για να κερδηθεί το παίγνιο;

Το μυστικό της επιλογής της άριστης στρατηγικής επαφίεται στον σωστό υπολογισμό των δυνητικών επιλογών του αντίπαλου δεδομένου των δικών μας επιλογών. Αν για παράδειγμα, ο πρώτος παίκτης βρει έναν τρόπο έτσι ώστε να κάνει πιστευτό στον αντίπαλο ότι θα τολμήσει (πχ στο παίγνιο να κόψει το καλώδιο των φρένων προτού μπει στο αυτοκίνητο), τότε σίγουρα θα κερδίσει το παίγνιο, αφού με δεδομένο ότι ο πρώτος παίκτης θα τολμήσει, η άριστη επιλογή του δεύτερου είναι να δειλιάσει (δηλαδή, έχει να επιλέξει μεταξύ 0 και -2Χ, ορθολογικά θα επιλέξει το δεύτερο).

Νομίζω ότι πλέον έχει γίνει σαφής ο τίτλος του κειμένου. Μια ανορθολογική επιλογή, αν γίνει πιστευτή-αξιόπιστη από τον αντίπαλο, θα τον οδηγήσει σε επιλογές που θα κάνουν την φαινομενικά ανορθολογική στρατηγική νικηφόρα, άρα εκ του αποτελέσματος ορθολογική!

Λίγο αλλόκοτα παραδείγματα, όμως το γενικό πλαίσιο που σκιαγραφείτε έχει τεράστιες εφαρμογές στην επιχειρηματική αρένα, στην διεθνή πολιτική σκηνή, στις στρατιωτικές τακτικές και ειδικά στην διπλωματία. Η κεντρική ιδέα είναι ότι μπορείς να αποκομίσεις τεράστια στρατηγικά οφέλη, προσποιούμενος πειστικά και ορθολογικά σκεπτόμενος τον τρελό.

Ολοκληρώνω το κείμενο με μια υποθετική ερώτηση.

Τι θα συνέβαινε αν η Ελληνική κυβέρνηση τις μέρες τις κρίσης αποφάσιζε να κινηθεί με ένα τέτοιον τρόπο; Τι θα γινόταν αν αξιόπιστα απειλούσε:

Α) Αναδιάρθωση του χρέους.

Β) Έξοδο από το ευρώ.

Ούτε συζήτηση ότι οποιαδήποτε από τα δύο σενάρια (αν πραγματωνόταν) θα ήταν καταστροφικό για την Ελληνική οικονομία (ισοδύναμο του να κόψεις το καλώδιο των φρένων και να συγκρουστείς μετωπικά ή να τις αρπάξεις από τον γορίλλα μαζί με 20 μέρες φυλακή από τον λοχαγό).

Θα συνέβαινε αυτό όμως ή δεδομένου ότι και τα δυο αυτά σενάρια θα προκαλούσαν μεγάλες απώλειες στους υπόλοιπους παίκτες (στάση πληρωμών θα προκαλούσε domino effect στην ευρωζώνη, τεράστιες ζημιές στο Γερμανικό τραπεζικό σύστημα, κατρακύλα του ευρώ κτλ.), κάποιος θα μας έπιανε από τον ώμο λέγοντας μας: «σταθείτε ρε παιδιά, θα βρούμε μια καλύτερη λύση».

Δεν υποστηρίζω επ'ουδενί ότι γνωρίζω την απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα. Το πρόβλημα είναι σαφώς πιο σύνθετο από όσο το εκθέτω με πλειάδα παραμέτρων που μπορούν να αλληλεπιδράσουν με τρόπο αναπάντεχο. Το θέτω όμως προς σκέψη και συζήτηση, διότι πολλές φορές η τόλμη στη διπλωματία και η πολιτική ανταμείβονται. Αρκεί βέβαια να μην βρεθούν δύο τρελοί στο ίδιο χωρίο…

Αλλαξοκωλιές στις αγορές!

Άλλο να σου μιλάει για την αγορά παραγωγών ένας καθηγητής οικονομικών με πλούσιο (πλην όμως θεωρητικό) γνωστικό υπόβαθρο και άλλο κάποιος που σε καθημερινή βάση παίζει εκατομύρια ευρώ σε χρηματιστήρια, παράγωγα, πετρέλαια και μέταλλα. Εμένα να με συγχωρέσετε αλλά τον δεύτερο τον μπαρουτοκαπνισμένο, τον πιατσαδόρο θα τον ακούσω με μεγάλη προσοχή.

Διαβάζω λοιπόν σήμερα κάποιες δηλώσεις του Ε.Μυτιληναίου αναφορικά με την κρίση στην αγορά ομολόγων οι οποίες είναι λίαν αποκαλυπτικές. Για όσους δεν γνωρίζουν να αναφέρω ότι ο Μυτιληναίος είναι ο μεγαλομέτοχος του ομώνυμου ομίλου (αλουμίνιο, ενέργεια, μέταλλα) και πέραν των βιομηχανικών δραστηριοτήτων του θεωρείται πολύ δυνατός παίκτης των αγορών των παραγώγων. Οι παρακάτω δηλώσεις ειπώθηκαν στην πρόσφατη γενική συνέλευση των μετόχων και δημοσιεύθηκαν στον capital.gr. Τις αναδημοσιεύω λοιπόν και εγώ (παραθέτω ολόκληρο το άρθρο διότι είναι πολύ ενδιαφέρον, παρόλαυτα μπορεί κάποιος να επικεντρωθεί μόνο στην τονισμένη παράγραφο (bold γράμματα) την οποία θέλω να συζητήσω).

"Του Χάρη Φλουδόπουλου

Κάθε χρόνο, ο Ε. Μυτιληναίος δεν παραλείπει στη γενική συνέλευση των μετόχων του ομίλου Μυτιληναίος, να σχολιάζει τη γενικότερη οικονομική κατάσταση και την πορεία της οικονομίας. Έτσι ήδη από τη συνέλευση του 2008 είχε χτυπήσει το καμπανάκι για τα δύσκολα χρόνια που έρχονται, ενώ το 2009 είχε προειδοποιήσει ότι στην Ελλάδα δεν είχαμε δει τίποτα από την κρίση που τότε είχε γενικευθεί στο εξωτερικό.

Φέτος οι μέτοχοι που παραβρέθηκαν στη γενική συνέλευση είχαν την ευκαιρία να ακούσουν μια από τις πιο εύστοχες αναλύσεις για την κρίση που έφερε τους τελευταίους μήνες τη χώρα στο χείλος της χρεοκοπίας με αιχμή του δόρατος την κρίση των ομολόγων.

«Αυτό που συνέβη τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα και διαχύθηκε στην Ευρώπη είναι κατεξοχήν πολιτική κρίση» είπε καταρχήν ο κ. Μυτιληναίος, απαντώντας σε σχετική ερώτηση μετόχου. Όπως τόνισε η Ελλάδα έγινε στόχος των κερδοσκόπων γιατί ακριβώς έδωσε τη δυνατότητα στους κερδοσκόπους να τη στοχοποιήσουν. Και βέβαια εάν δεν είχαν ληφθεί μέτρα ο επόμενος στόχος θα ήταν η Πορτογαλία.

Όπως είπε χαρακτηριστικά, αυτές τις μέρες που διανύουμε, εάν δεν είχαν ληφθεί οι αποφάσεις του Σαββατοκύριακου, το spread για τα Πορτογαλικά ομόλογα θα είχε φτάσει τις 700 και τις 800 μονάδες βάσης. Και πίσω από την Πορτογαλία λόγω των οικονομικών σχέσεων και δεσμών της Ιβηρικής χερσονήσου, η κρίση θα μεταφερόταν στην Ισπανία, δηλαδή το πρόβλημα θα ήταν ανεξέλεγκτο για την ευρωζώνη.

Γιατί σύμφωνα με τον κ. Μυτιληναίο βρισκόμαστε ενώπιον μιας κατεξοχήν πολιτικής κρίσης; Οι ευρωπαίοι όπως είπε ξεκίνησαν να δημιουργήσουν μια νομισματική ένωση, η κάθε χώρα για διαφορετικούς λόγους, αγνοώντας παντελώς την οικονομική και πολιτική ένωση. Ήταν λοιπόν θέμα χρόνου η παραγωγική Βόρεια Ευρώπη να αποκλίνει σε σχέση με το νότο. Και η διεθνής οικονομική κρίση έπαιξε ρόλο καταλύτη για να έρθει πιο γρήγορα αυτή η απόκλιση καθώς βγήκαν γρηγορότερα στην επιφάνεια τα προβλήματα.

Η Ελλάδα ως ο αδύναμος κρίκος του νότου μπήκε στο στόχαστρο, είπε ο Ε. Μυτιληναίος, προσθέτοντας: Συμφωνώ με αυτό που είπε ένας σημαντικός παράγοντας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που δεν ψήφισε υπέρ του μηχανισμού, ότι δηλαδή τα μέτρα αυτά είναι «μορφίνη στον ασθενή, δεν είναι πάντως η θεραπεία». Η θεραπεία είναι μία και αν δε ακολουθηθεί θα ξαναβρεθούμε σύντομα ενώπιον των ίδιων προβλημάτων: Η οικονομική ένωση.

Υπάρχουν, όπως είπε, μεγάλες αποκλίσεις στην Ευρώπη που μόνο με κοινή οικονομική πολιτική μπορούν να αντιμετωπιστούν. Όλα τα άλλα είναι ημίμετρα, κατέληξε.

Όσο για το παιχνίδι το κερδοσκόπων, ο κ. Μυτιληναίος ήταν εξόχως αποκαλυπτικός: Από τα cds βγήκαν δισεκατομμύρια ευρώ κέρδη, τόνισε. Το δεκαετές ελληνικό ομόλογο έφτασε στις 1047 μονάδες βάσης ωστόσο είναι ζήτημα εάν άλλαξαν χέρια 10 ομόλογα σε αυτή την τιμή. Η πράξη έγινε μόνο για να γραφτεί η τιμή. Πως έγινε το «παιχνίδι»; Στην αρχή της ημέρας οι κερδοσκόποι ανέβαζαν το spread σε επίπεδα δυσθεώρητα με τεχνικό τρόπο και με ελάχιστα κομμάτια.

Όταν λοιπόν γραφόταν μια υψηλή τιμή, αμέσως στα διεθνή οικονομικά πρακτορεία έβγαιναν έκτακτα reports για «νέο ρεκόρ spread στα ελληνικά ομόλογα». Η είδηση προκαλούσε την αντίδραση των αγορών και εκεί άρχιζε το «μεγάλο παιχνίδι»: Οι μεγάλες αγορές «χτυπάγανε» το ευρώ, οι μικρές τα χρηματιστήρια. Έτσι έγινε και στην Ελλάδα όπου είχαμε μεταπτώσεις 500 και 700 μονάδων και κερδήθηκαν δις στο σορτάρισμα της αγοράς.

Και όλα ξεκινούσαν από το παιχνίδι στο spread με ελάχιστο κόστος μερικών χιλιάδων ευρώ, κατέληξε με νόημα ο Ε. Μυτιληναίος…"

Πηγή: http://www.capital.gr/news.asp?id=966710

Κάπως έτσι τα αντιλαμβάνομαι τα πράγματα λοιπόν: Η Ελληνική αγορά ομολογών είναι μια μικρή αγορά που είναι εύκολο να χειραγωγήθει. Γνώριζαν όμως ότι λόγω των ιδιάζουσων συνθηκών η μικρή αυτή αγορά μπορεί να επηρεάσει πολύ μεγαλύτερες αγορές (domino effect). Φυσικά σε αυτό συντέλεσαν και τα ΜΜΕ (μέχρι και το yahoo είχε πρωτοσέλιδο την "Greek public debt crisis").

Η γερή μπάζα φυσικά δεν έγινε στα Ελληνικά ομόλογα αλλά στις πραγματικά μεγάλες αγορές: στην αγορά συναλλάγματος, στα CDS (πρόκειται περί ασφάλιστρων, ακολουθείστε τον  σύνδεσμο οι μη γνωρίζοντες για να ενημερωθείτε) και φυσικά στα χρηματιστήρια. Οι νικηφόρες κινήσεις ήταν:

α) Sell το ευρώ

β) Buy τα CDS

και φυσικά sort τις μετοχές....

Απλά και όμορφα.

Οι γνωρίζοντες φαντάζομαι ότι θα φρόντισαν να κλείσουν εγκαίρως τις θέσεις τους, διότι ύστερα από την  πολιτική επέμβαση του σαββατοκύριακου όπου οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν ότι δεν είναι και τόσο καλή ιδέα να διαλύσουν από τώρα την ΕΕ, τα πράγματα στις αγορές άλλαξαν. Το Ελληνικό χρηματιστήριο τη Δευτέρα αντέδρασε βίαια σε μια από τις πιο έντονες ανοδικές συνεδριάσεις των τελευταίων ετών και η ναυαρχίδα του η ΕΤΕ (Εθνική Τράπεζα) πέταγε στο +17%! Άλλη μια ιδιάζουσα κατάσταση που στην χρηματιστηριακή αργκο ονομάζεται sort squeeze. Φυσικά οι μετοχές δεν ανέβαιναν ιλλιγιωδώς επειδή κάτι άλλαξε στην Ελληνική οικονομία (σε ύφεση βαδίζουμε πάλι), αλλά λόγω του ότι αρκετοί παίκτες με ανοιχτές θέσεις (δηλαδή που στοιχημάτιζαν σε ακόμα χαμηλότερες τιμές) αναγκάστηκαν να κλείσουν εσπευσμένα τις θέσεις τους.

ΣΟΔΟΜΑ ΚΑΙ ΓΟΜΟΡΑ.....

Τέρατα των πόλεων!

Στη γειτονιά μου μένει ένας ελαφρώς σαλεμένος γλύπτης. Μεσήλικας, κακοντυμένος, με ποταμίσια γένια σαν του Αϊ Βασίλη όζει ιδιορρυθμίας από μίλια μακριά. Μια φορά στεκόταν στην άκρη του δρόμου και προσπαθούσε να τον διασχίσει. Μάταιο, διότι η κίνηση ήταν ατελείωτη και ουδείς οδηγός σταμάταγε για να περάσουν οι πεζοί. Κάποια στιγμή, απελπίζεται, πετάγεται στη μέση του δρόμου, αναγκάζοντας τα αυτοκίνητα να φρενάρουν και φωνάζει μαινόμενος:

-Τέεεεεεεεεερατα των πόλεων!!!!!!

Μια κοπελίτσα που οδηγούσε ένα ασημί οπελ κοίταζε σαστισμένη τον μουρλό γενειοφόρο που φώναζε στη μέση του δρόμου. Όσοι τον γνωρίζαμε δεν μπορούσαμε να συγκρατήσουμε τα γέλια μας.

Αλήθεια όμως, τι εκπληκτική παρομοίωση! Τέρατα των πόλεων! Το δίχως άλλο, αν μια μηχανή του χρόνου μετάφερε έναν άνθρωπο του μεσαίωνα ή της αρχαιότητας στο σήμερα, κάπως έτσι θα περιέγραφε αυτό το τεράστιο μεταλλικό πλάσμα, με τα δύο γουρλωτά μάτια που βρυχάται απειλητικά και εκσφενδονίζει μαύρους καπνούς από την ουρά του.

Δεν είμαι τεχνοφοβικός, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το αυτοκίνητο είναι μια από τις μεγαλύτερες ανθρώπινες εφευρέσεις και ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι η εκπληκτική αυτή εφεύρεση έγινε προσιτή στον περισσότερο κόσμο, πολλαπλασιάζοντας τις μεταφορικές μας δυνατότητες. Άλλο αυτό όμως και άλλο το πως χρησιμοποιείται στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Κακά τα ψέμματα, εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι αφύσικο και παράλογο. Έχω παρατηρήσει ανθρώπους που χρησιμοποιούν το αυτοκίνητο για να πάνε μέχρι το περίπτερο ή το ψιλικατζίδικο που απέχει 500 μέτρα από το σπίτι τους. Η υπερβολή αυτή έχει ανυπολόγιστες συνέπειες: ατμοσφαιρική ρύπανση, χρηματικό κόστος, ηχορύπανση, αύξηση των ατυχημάτων, κυκλοφοριακή συμφόρηση. Πρόκειται περί παραλογισμού.

Η κατάσταση αυτή είναι δύσκολο να συνεχιστεί. Δεν είναι μόνο περιβαντολλογικοί οι περιορισμοί, αλλά και οικονομικοί (πολλοί ισχυρίζονται ότι συνδέονται αυτοί οι δύο παράγοντες). Η τιμή της βενζίνης έχει εκτοξευθεί στα ύψη λόγω της αύξησης των φόρων και το πιο πιθανό είναι να κινηθεί ακόμα υψηλότερα λόγω της στενότητας στην προσφορά πετρελαίου, πρόβλημα το οποίο έχουν επισημάνει οι ειδικοί πολλάκις. Στην εξίσωση πρόσθεσε και την ύφεση που μειώνει ούτως ή άλλως την αγοραστική μας δύναμη και μετατρέπει σε ολοένα πιο δύσκολη την κατοχή και συντήρηση των οχημάτων και έχεις στα χέρια σου ένα δυσοίωνο μέλλον για την αυτοκίνηση (τουλάχιστον με την παρούσα μορφή της). Ούτε λόγος βέβαια ότι οι αυτοκινητοβιομηχανίες θα προσπαθήσουν να προσαρμοστούν στο νέο περιβάλλον με μικρότερα και πιο οικονομικά αυτοκίνητα και γιατί όχι με εναλλακτικά καύσιμα (πχ. υδρογόνο ή ηλεκτρική ενέργεια). Φυσικά και θα το κάνουν, όμως τέτοιες αλλαγές αφενός απαιτούν χρόνο και αφετέρου δεν είναι δυνατόν να λύσουν ολοκληρωτικά το πρόβλημα.

Μια πολύ καλή λύση που μπορεί να δράσει συμπληρωματικά για την βελτίωση των αστικών μεταφορών είναι το ποδήλατο. Τα πλεονεκτήματα του ποδηλάτου είναι πραγματικά τεράστια. Αρχικά το ποδήλατο θα συμβάλλει στη λύση του προβλήματος της υπογεννητικότητας που μαστίζει τη χώρα. Ως γνωστό αποτελεί μια τέλεια αερόβια άσκηση, οι κυρίες θα αποκτήσουν κορμάρες και τα παιδιά θα γεννιούνται αβέρτα! Τα περιβαλλοντικά οφέλη φυσικά θα είναι πολύ σημαντικά με την κατακόρυφη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα αλλά και της διόλου ευκαταφρόνητης ηχορύπανσης. Τα οικονομικά οφέλη τα συζητήσαμε ήδη, οπότε τι άλλο θες;

Τίποτε φυσικά, παρά να αντιμετωπίσουμε την γκρίνια των γνωστών τεμπελχανάδων βενζινοκίνητων Ελληναράδων. Άντε τώρα να πείσεις τον μουστακαλή με το φραπόγαλο στη ποτηροθήκη και τον σπορ-φμ στο τέρμα, να αφήσει το γιωταχί του για να ιδρωκοπάει στις ανηφοριές. Κι όμως, λύση υπάρχει και για αυτόν! Τα ηλεκτρικά ποδήλατα. Ποδήλατο με ηλεκτροκινητήρα δηλαδή που φορτίζει όταν κάνουμε πετάλι, καθώς και στις κατηφόρες. Ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό όχημα που συνδυάζει όλα τα πλεονεκτήματα του κλασσικού ποδηλάτου συν του ότι κινείται πιο ξεκούραστα. Όσο για το πόσο γρήγορα μπορεί να κινηθεί ένα ηλεκτρονικό ποδήλατο, τον λόγο έχει το περιοδικό Mbike: “Οι χρόνοι ήταν πολύ καλοί. Από την Καλλιδρομίου μέχρι το κέντρο της Πεύκης, μια διαδρομή 13.1 χλμ., έκανα κάτι λιγότερο από 40 λεπτά ανεβαίνοντας, από Άνω Πατήσια για κέντρο 15 λεπτά και από Μεταμόρφωση για κέντρο περίπου 30 λεπτά.»

Αν κάνεις τους χρόνους αυτός σε ώρα αιχμής με το αυτοκίνητο, σφύρα μου κλέφτικα…

Η Αθήνα το 2015!!

Το Ελληνικό Δημόσιο χρέος: 1970-σήμερα.

Source:

http://twitpic.com/1lgj1r

Όλα γύρω αλλάζουν και όλα ίδια μένουν...

Πρόσφατα έπεσαν στα χέρια μου οι "Διάλογοι επτά" του Μ.Χουρμούζη. Επτά σατυρικοί διάλογοι που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Εποχή εν έτει 1834. Οι ομοιότητες με την σημερινή εποχή συγκλονιστικές, λες και τίποτε δεν άλλαξε. Παραθέτω τον πρώτο διάλογο αυτούσιο:

- Τι νέα σήμερον?
-Ολίγα και καλά.
- Ας τ'ακούσομεν λοιπόν.
- Το οικονομικόν μας λαμβάνει εντός ολίγου μορφήν καλυτέραν.
-Τινί τρόπω;
- Οι μισθοί ολιγουστεύουσι και η λαμπρότης των στολών αποχωρίζεται τον Ασιατισμόν της.
- Αγαθή αγγελία.
-Μην ξιπάσεζαι.
-Διατί;
-Διότι τούτο είναι σημείον ότι ηυρεν η κορφή τον πάτο.
-Του ταμείου;
-Βέβαια.
-Όχι δα! Ακόμη δεν εχρόνιασε το δάνειον και ετελείωσε;
-Και τι ενόμιζες, ότι με τόσον τρέξιμον όπου εκάμαμε, δεν εξαρκούσε τόσος καιρός να φθάσομεν τον πάτο;
-Ετελείωσε το δάνειον;
-Αν δεν ετελειώσε, κοντεύει όμως.
-Ίσως η Ευρώπη μας τριτοδανείσει.
-Με αυτόν τον νουν κοιμήσου.
-Πως;
-Τοιαύτη φαντασία από τον νουν της δεν ξαναπερνά.
-Δυστυχία! Πλην δεν με λέγεις και που εξοδεύθησαν τόσα χρήματα;
-Μ'ερωτάς ως να ήλθες σήμερον εις την Ελλάδα.
-Και δεν ηξεύρεις, ότι εγώ τοιαυτά πράγματα δεν εξετάζω ποτέ μου;
-Διατί, κύριε; Δεν είσαι Έλλην; Δεν ηγωνίσθης δια την ελευθερίαν της Ελλάδος; Χρεωστείς λοιπόν και να τα λεπτοεξετάζεις;
-Ε καλότυχε! δεν ηξεύρω, σεις που τα λεπτοεξετάζετε, τι κατορθώνετε;
-Τι κατορθώνομεν;
- Ναίσκε ποιος σας ακούει; Ειπέ μου αυτό που σ'έρωτώ, αν ηξεύρεις που εξοδεύθησαν.
- Αν δεν εξετάζεις, δεν βλέπεις καν είς τους δρόμους χρυσαργυροφορεμένους;
- Πολλούς.
-Δεν βλέπεις σμήνη υπαλλήλων;
-Πολλά.
-Δεν βλέπεις σύρτα φέρτα;
-Βλέπω.
-Λοιπόν αυτά πως γίνονται;
-Με χρήματα.
- Ιδού το μέγα χωνευτήριον του δανείου.
-Λοιπόν μας εδάνεισαν χρήματα δια να εξοδεύσομεν εις τας στολάς, εις τα συρταφέρτα, εις τους κηφήνας και εις τα παρόμοια;
-Κατά τα φαινόμενα.
-Ωραία διαχείρησις!
-Έπειτα τόσες δεκάδες Μινίστρων, Συμβουλων, Γραμματέων και Παραγραμματέων, τόσαι δουζίνες Εφόρων και Ταμιών, και τόσαι εκατοντάδες Αξιωματικών του πολέμου τι θέλουν; Για λογάριασε μια φορά;
- Μ'ανέφερες Αξιωματικούς και ενθυμήθην να σ'ερωτήσω ούτοι οι λεγεώνες των Ταγματαρχών και των Συνταγματαρχών εις τι χρησιμεύουν; ή τους δίδεται ο βαθμός χωρίς μισθόν δια τας προς την πατρίδα υπηρεσίας των;
- Εκολάσθηκες.
-Διατί;
-Δι'αυτόν τον λόγν.
-Και πως όσοι τον λέγουν κολάζονται;
- Βεβαιότατα.
-Κύριε, ελέησον! ήμαρτον.
-Δεν φθάνει αυτή η ικανοποιήσις, πρέπει και να νηστεύσεις.
- Αν τούτο είν'αμαρτία, δεν συντείνει, φίλε, η νηστεία εις την εξιλέωσιν της.
-Διατί;
-Διότι εγώ νηστεύω πρό πολλού και χωρίς ν'αμαρτήσω.
- Διατί;
-Ίσως από ασθένειαν,
-Μάλιστα προ τριών ετών εκόλλησα ένα πάθος, το οποίον ονομάζουν Αναργυρίαν, και δοκιμάζω πόνους δριμύτατους.
-Και δεν εσυμβουλεύθεις κανένα ιατρό;
-Εσυμβουλέυθην πλην με είπε να μεταχειρισθώ πράγματα αδύνατα εις εμέ.
-Τι λογής;
-Με είπε να μάθω πρώτον μιαν διάλεκτον ξένην.
-Ίσως δια να διαβάσης και μόνος σου τα βιβλία της ιατρικής.
-Έπειτα λέγει να προσκολληθώ εις κανένα σημαντικόν.
- Και τούτο δια να σε προμηθεύει της θεραπείας σου τα μέσα.
-Με είπεν ακόμα και κάτι τι, πλην δεν το εκαλοκατάλαβα.
-Δώσε λοιπόν σαρανταλειτουργό.
-Αυτό το δίδω, πλήν με είπε δια τους βαθμούς.
-Οι βαθμοί, φίλε μου, δίδονται όχι εις τους ανθρώπους του αγώνος, αλλ'εις εκείνους, όπου ηξεύρουν διαλέκτους αν ήκουες και συ τον ιατρόν σου, ήθελες λάβει βαθμόν.
-Ε καλά. Τώρα στα γηράματα μάθε γέρο γράμματα.
-Ας τα εμάνθανες εις την νεότητα σου.
-Έχεις δίκαιον, πλην τότε επολεμούσα τους Τούρκους, και δεν με έμεινε καιρός να διαβάζω, εγώ δεν είχα ψωμί, και συ με λέγεις για γράμματα.
-Παραπόνου λοιπόν της μοίρας σου.
-Και πως, οι αγώνες μου δεν με δικαιώνουν να λάβω βαθμόν;
- Ξανακολάσθηκες. δια πράγματα όπου δεν σ'εξετάζουν δεν πρέπει ν'αποκρίνεσαι. Ηξεύρεις διαλέκτους; έχεις χαμοθεόν; Γίνεσαι Γενεράλης.
- Δυστυχία μας! Αλλ'ας έλθομεν εις το δάνειον.
-Το δάνειον εφορτώθη εις τον πετεινό.
-Και η οικονομία μας τι έκαμε; Τι λόγον θα δώσει αύριο στον Βασιλέα;
-Αυτό συλλογίζεσαι τώρα, διότι πριν ο ήχος των χρημάτων εζάλισε τον νουν της, και εμπόδιζε τα σκέψεις της, τώρα όμως οπού ο Θεός τη ελυπήθη, και την εγλύτωσεν από τες πολλές σκοτούρες, καταγίνεται, καθώς λέγουν, εις τούς λόγους.
-Χαρά στην τύχη του Έθνους μας, όπου ηξιώθη προς τοις άλλοις ν'απολαύσει και τοιούτους οικονόμους! Πόσοι λυπούνται, βλέποντες το δάνειον τελειωμένον χωρίς να μεθέξωσι και αυτοί από αυτό, δια να δείξωσι τα οικονομικά των προτερήματα.
-Δια τους τοιούτους δεν εξετάζω, αν λυπούνται ή χαίρονται, ηξεύρω όμως, ότι όσοι γνήσιοι πατριώται βλέπουν την φρικτήν αυτήν σπατάλην, απορούν πως αυτό το Έθνος θα προοδεύσει, και τι μέσα θα εύρει ο Βασιλεύς, όταν ανέβει εις τον θρόνον του, δια να ενεργήσει την ευδαιμονίαν του Κράτους του.

Ένας Κινγκινάτος θα μας σώσει.

Η Ελλάδα είχε την ατυχία όλα αυτά τα χρόνια να μην έχει στο τιμόνι της έναν αληθινό ηγέτη, παρά απλούς διαχειριστές της εξουσίας. Σε περιόδους ειρήνης και οικονομικής ευμάρειας, όταν δηλαδή όλα βαίνουν καλώς, οι διαχειριστές τα κουτσοκαταφέρνουν. Απλά κρατάνε σταθερό το τιμόνι και το καράβι συνεχίζει την πορεία του. Τα προβλήματα αρχίζουν όταν χαλάσει ο καιρός και επέλθουν οι τρικυμίες και οι θύελλες. Τότε οι καψεροί οι διαχειριστές συνήθως χάνουν τα αυγά και τα πασχάλια.

Κάπως έτσι εξελίχθηκαν τα πράγματα στην Αρχαία Ρώμη το 458 πχ όταν η πόλη βρέθηκε κάτω από την πολιορκία μιας πανίσχυρης γειτονικής φυλής και οι κάτοικοι της κινδύνευσαν με εξανδραποδισμό. Τελευταία ελπίδα ένας σπουδαίος πολιτικός και στρατιωτικός άντρας ο Κινγκινάτος, που ζούσε σε ένα απομακρυσμένο αγρόκτημα διότι είχε εξοριστεί σε μια περίοδο έντονης πολιτικής διαμάχης. Μια αντιπροσωπεία συγκλητικών τον επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά και του ζήτησε να αναλάβει ανώτερος στρατιωτικός αρχηγός και να αντιμετωπίσει τους βαρβάρους προτού να είναι αργά. Ο Κιγκινάτος θα μπορούσε να τους διαολοστείλει, αλλά δεν το έκανε διότι υπερίσχυσε μέσα του το αίσθημα του καθήκοντος. Ανέλαβε την ηγεσία του Ρωμαικού στρατού, φρόντισε για την άμεση ενίσχυση και αναδιοργάνωση του και χάρη σε μια σειρά αποφασιστικών κινήσεων και μαχών κατατρόπωσε τους εχθρούς μέσα σε μερικές εβδομάδες.

Ύστερα από την μεγαλειώδη νίκη του, αναγνωρίστηκε ως ήρωας, ενώ γρήγορα βρέθηκε να κρατά στα χέρια του όλη την πολιτική και στρατιωτική ισχύ της Ρώμης.Οποιοσδήποτε στη θέση του θα αναγορευόταν ισόβιος δικτάτορας για να μπορέσει να απολαύσει ανενόχλητος και για πολύ καιρό τις δάφνες της δόξας του. Όχι όμως ο Κιγκινάτος, που εκπλήσσοντας τους πάντες αρνήθηκε την εξουσία πετώντας τις τιμές και τα αξιώματα στα μούτρα τους και επιλέγοντας να γυρίσει πίσω στο αγρόκτημα του. Μόνο ένας θεόμουρλος θα αρνιόταν τις πανέμορφες παλλακίδες, τις ανέσεις του παλατιού, την δύναμη και την εξουσία για να γυρίσει στη χοντροκώλα γυναίκα του και να καλλιεργεί ολημερίς ζαρζαβατικά. Ο θεόμουρλος αυτός ήταν ο Κιγκινάτος, εφεξής ένα πρότυπο πολιτικής αρετής, αυταπάρνησης και εντιμότητας. Ένας αληθινός ηγέτης με βαθιά αίσθηση του καθήκοντος που είναι πολύ δύσκολο να υπερνικήσει ο εχθρός διότι δεν εξαγοράζεται, δεν δειλιάζει, δεν δελεάζεται και δεν διστάζει. Ο σκοπός του ξεπερνάει τις προσωπικές του φιλοδοξίες και η επίτευξη του δεν γίνεται χάρη ανταπόδοσης αλλά ορμάται μόνον από το εσωτερικό καθήκον.

Οι ικανοί άνθρωποι είναι πάντοτε σκληροί αντίπαλοι, αλλά πραγματικά ακαταμάχητος είναι μόνο ο συνδυασμός ικανότητας και αρετής.

Κρυμμένες ανισότητες

Η ανισότητα δημιουργεί αίτημα για αναδιανομή, που με τη σειρά του μετουσιώνεται σε κοινωνική αναταραχή, επανάσταση και εν τέλει αναδιανομή. Οι κλασσικοί οικονομολόγοι του 18ου αιώνα είχαν διαγνώσει την σημαντικότητα της ανισότηας, για αυτό εστιάζονταν μονίμως σε ζητήματα διανομής (σε αντίθεση με την εμμονή των μεταγενέστερων με την οικονομική αποτελεσματικότητα). Που οφείλεται η ανισότητα; Κατά κύριο λόγο στην ανθρώπινη διαφορετικότητα. Κάποιοι γεννιούνται πιο ικανοί (ας ορίσουμε για χάρη της συζήτησης κάθε αρετή ως ικανότητα, για παράδειγμα η εργατικότητα ή η τόλμη είναι ικανότητες). Επειδή, η ανισότητα όταν είναι ιδιαίτερα έντονη παύει να είναι ανεκτή, οι κοινωνίες σχεδιάζουν θεσμούς με σκοπό την καταπολέμηση της. Είναι όμως εντυπωσιακό ότι σπάνια τα καταφέρνουν. Θεσμοί που σχεδιάστηκαν με σκοπό να προάγουν την ισότητα συνήθως κρύβουν ανισότητες που αρκετές φορές είναι ακόμα πιο σκληρές από αυτές τις οποίες υποτίθεται ότι καταπολεμούν. Οι κρυμμένες ανισότητες κάνουν την μάχη εναντίων των ανισοτήτων ακόμα πιο δύσκολη, ακριβώς γιατί είναι δύσκολο να ανιχνευτούν.


Αυτές τις σκέψεις έκανα, με αφορμή ένα βιογραφικό βιβλίο για τον Γκρέγκορι Πέρελμαν, τον άνθρωπο που απέδειξε την εικασία του Πουανκαρέ, ένα από τα δυσκολότερα μαθηματικά προβλήματα όλων των εποχών. Ο Πέρελμαν γεννήθηκε στην Σοβιετική Ένωση και φοίτησε στα Σοβιετικά σχολεία και πανεπιστήμια. Ένα από τα εμπόδια που συνάντησε για να εισαχθεί στο περίφημο ινστιτούτο του Στέκλοφ της Σοβιετικής Ακαδημίας των Επιστημών ήταν η Εβραϊκή καταγωγή του. Ύστερα από διαβουλεύσεις και αρκετό παρασκήνιο το θέμα λύθηκε, αλλά φανταστείτε μιλάμε για ένα από τα μεγαλύτερα μαθηματικά ταλέντα όλων των εποχών, οι υπόλοιποι ήταν απλά καταδικασμένοι. Φυσικά, τέτοιες ανισότητες ήταν διάχυτες στο σοβιετικό σύστημα. Οι κομματικοί γραφειοκράτες φρόντιζαν να εξασφαλίζουν κάθε είδους προνομιακή μεταχείριση στους εαυτούς τους και τους οικείους τους, καθώς και να περιθωριοποιούν όποιον δεν χώνευαν εξαιτίας της καταγωγής τους, της ιδεολογίας τους ή απλά για προσωπικούς λόγους. Ότι είναι λοιπόν το χρήμα στις καπιταλιστικές οικονομίες, ήταν ο νεποτισμός στα κράτη του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Ανάλογα παραδείγματα μπορεί να ανιχνεύσει κανείς πολλά. Ας πάρουμε την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα. Είναι δημόσια και δωρεάν, παρόλαυτα μελέτες έχουν δείξει ότι ένα μεγάλο μέρος των φοιτητών (ειδικά στις σχολές υψηλού κύρους) προέρχεται από την μεσαία και την πλουσιότερη τάξη. Η εξήγηση είναι διττή. Αφενός, οι φτωχότεροι αφήνουν τον σχολείο πιο νωρίς (ή επιλέγουν να μην σπουδάσουν διότι προέχει η άμεση εισαγωγή τους στην αγορά εργασίας), αφετέρου τα παιδιά των πιο ευκατάστατων οικογενειών έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας στις πανελλήνιες εξετάσεις (μπορούν να πληρώνουν φροντιστήρια, να διαβάζουν σε ένα πιο άνετο περιβάλλον, οι γονείς τους δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στη μόρφωση). Ανάλογα και στην δημόσια υγεία, όπου οι πλουσιότεροι μπορούν να εξασφαλίσουν καλύτερη περίθαλψη είτε επειδή έχουν καλύτερη ασφαλιστική κάλυψη (βλέπε, ευγενή ταμεία), είτε επειδή μπορούν να την εξαγοράσουν (φακελάκι). Στην υγεία δε, ελλοχεύει και ένας άλλος πολύ σημαντικός κίνδυνος. Να αρχίσουν οι πλουσιότεροι να υποκαθιστούν την δημόσια υγεία με ιδιωτική. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε στην απροθυμία χρηματοδότησης του δημόσιου συστήματος (μην ξεχνάτε ότι οι πλουσιότεροι πληρώνουν και περισσότερους φόρους). Η δημόσια υγεία θα μαράζωνε και θα κατέληγε σε ένα πολύ χαμηλής ποιότητας δημόσιο αγαθό, ενώ οι πλούσιοι θα αγόραζαν αποκλειστικά την περίθαλψη τους από τον ιδιωτικό τομέα. Ένα τελευταίο παράδειγμα είναι η στρατιωτική θητεία. Όλοι οι Έλληνες είναι υποχρεωμένοι να υπηρετήσουν στον Ελληνικό στρατό και να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο (εκτός από ειδικές περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος επακριβώς την διαφορετική αντιμετώπιση, πχ. Ορφανοί, προστάτες κτλ.). Παρόλαυτα όμως όποιος θεωρεί ότι είναι δυνατόν ο Κασσιδόκωστας ή ο Ρουβάς να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως ένα απλός φαντάρος είναι το λιγότερο αιθεροβάμων. Κάτι τέτοιο απλά δεν είναι ρεαλιστικό.

Αυτό που φαίνεται είναι ότι οι ανισότητες διαπερνούν τους θεσμούς. Και πώς να μην τους διαπερνούν όταν η ανισότητα πηγάζει κατά κύριο λόγο από την ανθρώπινη διαφορετικότητα. Κάποιοι γεννιούνται πιο ικανοί (ας ορίσουμε για χάρη της συζήτησης κάθε αρετή ως ικανότητα, για παράδειγμα η εργατικότητα ή η τόλμη είναι ικανότητες).Οι ικανότεροι (ή αυτοί που είχαν την τύχη να έχουν πολύ ικανούς προγόνους που τους άφησαν παρακαταθήκη την ισχύ τους) είναι σίγουρο ότι θα βρουν τρόπους να ξεγελάσουν το σύστημα και να καρπωθούν τα μεγαλύτερα οφέλη. Για αυτό λοιπόν ο Αμπράμοβιτς πρώην γραφειοκράτης και κομματικό στέλεχος επί κομμουνισμού μεταμορφώθηκε σε οικονομικό μεγιστάνα ύστερα από την έλευση του καπιταλισμού. Είναι νομίζω ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά πρακτικά; Χάσαμε την μάχη ενάντια στις ανισότητες οριστικά; Αρχικά θα έλεγα ότι η επίτευξη της απόλυτης ισότητας είναι ουτοπική. Σε δεύτερο επίπεδο όμως, έχοντα ως στόχο απλά τον περιορισμό των ανισοτήτων στα όρια του εφικτού, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να αποδεχτούμε ότι οι άνθρωποι δεν είναι ίσοι και ούτε πρόκειται να γίνουν πότε και να σχεδιάζουμε τους θεσμός έχοντας ως θεμέλιο αυτή την υπόθεση. Για αυτό, αντί να προσποιείσαι ότι όλοι οι φαντάροι είναι ίσοι, είναι καλύτερα να απαλλάξεις τον κάθε Ρουβά και Μαρτάκη από τις υποχρεώσεις του (αν δεν τον απαλλάξεις θα το κάνει μόνος του), αφού όμως πρώτα πληρώσει ένα κατάλληλο ποσό το οποίο μπορείς να αναδιανείμεις στους υπόλοιπους φαντάρους ή να το χρησιμοποιήσεις για να προσλάβεις περισσότερους επαγγελματίες οπλίτες (περιορίζοντας τις υφιστάμενες ανισότητες). Ή στην δημόσια εκπαίδευση μπορεί να εισαχθεί ένας φόρο αποφοίτων ο οποίος θα λειτουργεί σαν μια εκ των υστέρων πληρωμή διδάκτρων (αφού πρώτα ο απόφοιτος εισαχθεί επιτυχώς στην αγορά εργασίας).